زمزمه‌هایی از جدا شدن سامانه معاملاتی بورس و فرابورس مطرح است.
روح‌الله دهقان مدیرعامل شرکت مدیریت فناوری بورس در گفت‌وگو با بورس نیوز در این خصوص بیان کرد: همین حالا هم تجهیزات فنی سامانه معاملاتی بورس و فرابورس، از یکدیگر جداست و این دو سامانه بر روی یک پلتفرم مشترک کار نمی‌کنند. به عبارتی در حال حاضر هم سامانه معاملاتی بورس و فرابورس از یکدیگر جدا هستند و فقط مدیریت و راهبری واحدی دارند و هرکدام از بورس‌ها، هسته مرکزی مختص خود را دارند. تقریباً ۵ سالی است که به سبب پایین آوردن ریسک سامانه‌های معاملاتی بورس و فرابورس، سامانه معاملاتی بورس و فرابورس از لحاظ فنی و تکنیکال از یکدیگر جدا شدند. ولی هر دو سامانه در اختیار شرکت مدیریت فناوری بورس است و در واقع، شرکت مدیریت فناوری بورس، در حوزه نگهداری و توسعه سامانه معاملاتی، این دو زیرساخت را مدیریت می‌کند.
بورس‌ها با در اختیار داشتن این سامانه معاملاتی می‌توانند از ابزارهای مالی جدیدی همچون ابزارهای مشتقه، اختیار خرید و اختیار فروش سهام، فروش تعهدی، معاملات آتی و… بهره ببرند.
وی افزود: بحثی که توسط سازمان بورس و اوراق بهادار مطرح‌شده که به‌واسطه آن، هر یک از بورس‌ها سامانه معاملاتی مستقل خود را داشته باشند، موضوعی است که در تمامی بازارهای سرمایه جهانی رواج دارد. در تمام دنیا فناوری سامانه معاملاتی در اختیار بورس‌ها است؛ و نه نهاد ناظر و رگلاتور. نهاد ناظر صرفاً کار نظارت انجام می‌دهد و حوزه اجرای معاملات در اختیار بورس‌ها است. در کشور ما اما، به سبب توسعه سریع‌تر و کنترل بیشتر معاملات، مسئولیت سامانه معاملاتی بورس‌ها بر عهده شرکت مدیریت فناوری(تحت مالکیت سازمان بورس) بوده است. طبق دستورالعملی که مدتی است به بورس‌های ابلاغ‌شده، بورس‌ها می‌توانند سامانه‌های معاملاتی خود را بنا به نیاز خود راه‌اندازی کنند. این طرح بر اساس مطالعه بازارهای سرمایه جهانی ارائه‌شده و در تمام بازارهای جهانی، بورس‌ها مسئولیت سامانه معاملاتی را به عهده‌دارند.
دهقان در پاسخ به این سؤال که “آیا با امکانات داخلی، توانایی راه‌اندازی سامانه معاملاتی بورس و فرابورس به‌طور مستقل را داریم یا نه؟” گفت: الزاماً برای راه‌اندازی سامانه معاملاتی مستقل بورس و فرابورس نیاز به همکاری با یک شرکت خارجی نیست. یک سامانه معاملات داخلی توسط خود شرکت مدیریت فناوری تولیدشده و آماده بهره‌برداری است و هر یک از بورس‌ها که تمایل داشته باشند می‌توانند از همین سامانه معاملات بومی، استفاده کنند. ولی به‌هرحال این در حوزه اختیارات هر یک از بورس‌هاست که انتخاب کنند که از سامانه معاملاتی بومی استفاده می‌کنند یا تمایل دارند از طریق یک شرکت خارجی، سامانه معاملاتی مستقل خود را راه‌اندازی کنند.
این مقام مسئول در رابطه با مزایای داشتن سامانه معاملاتی مستقل توسط بورس و فرابورس اظهار کرد: داشتن یک سامانه معاملاتی مستقل و مختص به خود توسط بورس و فرابورس، می‌تواند رقابت بین این دو شرکت را افزایش دهد و در حوزه تکنولوژی، فضای رقابتی ایجاد کند؛ چراکه به‌هرحال در اختیار داشتن چنین سامانه معاملاتی امکان استفاده از ابزارهای معاملاتی جدید را به بورس‌ها خواهد داد. توسعه بازار و افزایش عمق آن‌ها و استفاده از ابزارهای مالی جدید نیازمند توسعه سامانه معاملاتی است. بورس‌ها با در اختیار داشتن این سامانه معاملاتی می‌توانند از ابزارهای مالی جدیدی همچون ابزارهای مشتقه، اختیار خرید و اختیار فروش سهام، فروش تعهدی، معاملات آتی و… بهره ببرند. با این تفاسیر،شاید بتوان گفت در اختیار داشتن یک سامانه معاملاتی مستقل توسط بورس و فرابورس، می‌تواند سرآغازی برای توسعه بازار سرمایه و دوطرفه شدن این بازار باشد.
وی اضافه کرد: در حال حاضر سامانه‌های معاملاتی، پاسخگوی ابزارهای مالی همچون فروش تعهدی نیستند. اگرچه تلاش شده امکاناتی مشابه، شبیه‌سازی شود؛ اما هرگز به معنای واقعی نتوانستیم از چنین ابزارهایی در بازارمان استفاده کنیم.
مدیرعامل شرکت مدیریت فناوری بورس در ادامه عنوان کرد: این موضوع فعلاً در حد دستورالعمل است و اقدام خاصی در این زمینه صورت نگرفته، اما راه‌اندازی یک سامانه معاملاتی مستقل و مختص به هر یک از بورس‌ها که توسط بورس‌ها اداره شود، در بهترین حالت حداقل یکی تا دو سال زمان نیاز دارد. ولی به‌هرحال این مسیر باید پیموده شود و چه‌بهتر که هرچه زودتر قدم به این مسیر بگذاریم. البته ایجاد این زیرساخت‌ها اقدامی بدون هزینه و کوتاه‌مدت نیست و باید دید آیا بورس‌ها تمایلی برای ورود به فضای رقابتی و پذیرش چنین مسئولیتی را دارند یا همچنان ترجیح می‌دهند مسئولیت سامانه معاملاتی به عهده سازمان بورس و اوراق بهادار باشد. ورود به حوزه فناوری اطلاعات نیاز به حجم سرمایه‌گذاری سنگینی هم دارد؛ اما با توجه به شرایط فعلی بورس‌ها و وضعیت صورت‌های مالی شرکت‌های بورس و فرابورس، به نظر می‌رسد بورس‌ها از عهده این سرمایه‌گذاری برمی‌آیند. ضمن اینکه این سرمایه‌گذاری، در آینده درآمد مطلوبی هم نصیب بورس‌ها خواهد کرد.
دهقان در خاتمه در رابطه با تأثیر اجرای این طرح بر وضعیت بورس کالا و بورس انرژی گفت: وقتی صحبت از بورس‌ها مطرح می‌شود، بورس، فرابورس، بورس کالا و بورس انرژی را شامل می‌شود. بورس کالا و بورس انرژی هم امکان استفاده از چنین فرصتی را دارند. نکته اینجاست که در حال حاضر بورس کالا تقریباً سامانه معاملاتی مختص به خود را دارد و فقط در بعضی از موارد همچون معاملات گواهی سپرده کالایی از سامانه معاملاتی که زیر نظر شرکت مدیریت فناوری استفاده می‌شود، بهره می‌گیرد. اما به‌هرحال چنین فرصتی برای تمامی بورس‌ها فراهم است.
