دو روز گذشته روز سخت وزارت امور خارجه بود. کافی بود تا مصاحبه حسین امیرعبداللهیان با صداوسیما منتشر شود تا به سیبل حمله اصولگرایان نزدیک به جبهه پایداری تبدیل شود. امیرعبداللهیان در آن مصاحبه دو جمله گفته بود که منتقدان را برآشفت. یکی اینکه نام سپاه را به میان آورد و به نقل از فرماندهان سپاه گفته بود که اتفاقا موضعی کاملا حمایتی بود. او گفته بود: «مقامات ارشد سپاه همواره به ما یادآوری می‌کنند در مذاکرات وین در راستای منافع ملی کشور هرچه لازم است انجام بدهید و موضوع سپاه پاسداران را در اولویت خود قرار ندهید و این از خودگذشتگی سپاه پاسداران است، اما بالاخره سپاه از مجموعه‌های اصلی کشور است و زمانی که می‌گوییم که سپاه یعنی حاج قاسم سلیمانی و با وجود اجازه مقامات سپاه، اما این موضوع از موضوعات اصلی ما است.»
او در بخش دیگر صحبت‌هایش توضیحاتی درباره مفاد توافق مذاکرات وین داد و گفت که اگر توافق شود، همان برجام است و تغییری در مفاد آن نیست: «یک ایرادی در این کار وجود دارد، اینکه ما در قالب برجام از تحریم‌های ثانویه آمریکا صحبت می‌کنیم و تحریم‌های ثانویه آمریکا برداشته میشود. پیشرفت‌های مهمی در این موضوع حاصل میشود. پس یک محدودیت اساسی وجود دارد و اینکه مذاکرات ما از دریچه برجام با همه محدودیت‌هایی که دارد انجام میشود و روزی که توافق در وین اعلام شود توافق فراتر از برجام نخواهد بود.»
با اینکه او مصاحبه‌ای مفصل داشت و درباره خیلی موارد توضیح داده بود اما همین دو جمله باعث شد موج حملات شدیدی علیه او آغاز شود. انتقاد مخالفان در همین دو بخش بود. آنها معتقد بودند امیرعبداللهیان بر حوزه کاری‌اش اشراف ندارد. حسین شریعتمداری در سرمقاله‌ای تند خطاب به وزیر خارجه نوشت که او می‌خواهد سپاه را با آمریکا تاخت بزند.
شریعتمداری نوشت: «اشاره فرموده‌اید که فرماندهان عالی‌رتبه سپاه اعلام کردند که اگر به نقطه‌ای رسیدید که موضوع سپاه مطرح بود، موضوع سپاه نباید مانعی برای شما باشد و از آن با عنوان اوج از خود گذشتگی و ایثار سپاه یاد کرده‌اید. باید گفت اولاً انتساب این سخن به فرماندهان سپاه با هیچ یک از ویژگی‌های فرماندهان سپاه همخوانی ندارد و به یقین برداشت خطائی داشته‌اید! … اشتباه دیگر حضرتعالی آن است که تسلیم را به خطا، «ایثار» نامیده‌اید و بدتر این که این تسلیم را به فرماندهان سپاه نسبت داده‌اید. انتظار آن است که فرماندهی محترم سپاه با اعلام نظر سریع و صریح خود؛ اظهارات وزیر محترم امور خارجه را اصلاح کنند.»
سیدیاسر جبرائیلی روزنامه‌نگار اصولگرا هم در توییتی به امیرعبداللهیان حمله کرد و نوشت: «سطح سیاست‌ورزی و سیاستمداری، تا حدود زیادی وابسته به ارتفاع اندیشه‌ورزی و سخنوری است. تا زمانی که عیار فکر و بیان افراد در نتیجه کنش و واکنش در عرصه عمومی مشخص نشده باشد، انتصاب آنها به مناصب سیاسی خطاست.»
به نقل از رویداد۲۴ نکته دوم انتقاد به خود برجام مربوط بود که مخالفان معتقد بودند اگر قرار است همان برجام امضا شود، بهتر است که امضا نشود. امیرحسین ثابتی مجری برنامه جهان‌آرا در توییتی با اشاره به سخنان امیرعبداللهیان نوشت: «بازگشت به برجام سودی برای اقتصاد ایران ندارد، چون طبق برجام ساختار تحریم‌های اصلی حفظ میشود، به لحاظ سیاسی نیز اثری ندارد جز مدعی کردن مثلث اصلاح‌طلبان-روحانی-لاریجانی در داخل کشور.
ثابتی در توییت دیگری تعریف امیرعبداللهیان از ظریف را دلیل مواضع نادرست امیرعبداللهیان توصیف کرد و نوشت: «برای فهم ریشه مواضع غلط امیرعبداللهیان، سخنان او درباره ظریف در روز معارفه‌اش را فراموش نکنید: ایشان سرمایه خوبی برای نسل‌های بعدی در وزارتخارجه به‌جا گذاشتند و خواهش کردم دستگاه دیپلماسی را از توانمندی خود محروم نکنند. ایشان یاد دادند که می‌توان بدون هیچ امکاناتی یک دیپلمات موفق بود.»
علی خضریان نماینده اصولگرای مجلس نیز سخنان وزیر خارجه را «دوگانه‌سازی میان منافع سپاه و مردم» توصیف کرده بود و نوشت: «موضوع انتفاع فردی در آن مجموعه مطرح نیست و در نهایت برخلاف منافع ملی است و تکمیل‌کننده طراحی دشمن برای ایجاد شکاف بین ارکان نظام و مردم، و حرف بسیار غلطی است.»
امیرعبداللهیان که خود از منتقدان سرسخت برجام بود، با حضور در وزارت خارجه به واقعیاتی پی برده که اینک بر اساس آن صحبت می‌کند. تا پیش از این او بیرون از ماجرا نقد می‌کرد اما اکنون او در جایی ایستاده که نمی‌تواند به عنوان یک عنصر بیرونی فقط از کلیات بگوید. بر مبنای همین جایگاه او نیز به این نتیجه رسیده که توافقی فراتر از برجام امکان انعقاد ندارد. به همین دلیل است که او گفته «روزی که توافق در وین اعلام شود، توافقی فراتر از برجام نخواهد بود.»
اتفاقا او به انتقادها اشاره کرده و گفته «در مورد برجام از فردای توافق، حتی همکاران من که نقش فعالی در تدوین آن متن داشتند، می‌گفتند که اگر قرار بود این متن یک بار دیگر مورد بازنگری قرار بگیرد، حتما ایراداتی در آن وجود داشت.» این یعنی حتی امیرعبداللهیان به عنوان منتقد برجام هم هماکنون در جایی ایستاده که روزی ظریف پیش‌بینی می‌کرد و می‌گفت: «اگر روزی از این بهتر [برجام] را نوشتند، بنده در مقابل آنها تعظیم می‌کنم و دستشان را می‌بوسم و برای خدمتی که به مردم ایران کردند، تشکر خواهم کرد. امیدوارم آنها هم اگر نمی‌خواهند ما را تحسین کنند، از پشت به ما خنجر نزنند.»
اینکه تیم منتقد هماکنون در حال احیای همان قرارداد برجام است، نکته‌ای مهم است، اما مهمتر آنکه اکنون دیگر خنجر به پشت ظریف که از جناح مقابل بود، زده نمی‌شود بلکه این بار هدف، حسین امیرعبداللهیان است که اتفاقا هم‌جناحی منتقدان است.
انتقاد از امیرعبداللهیان از یکی دو ماه گذشته آغاز شده بود. آنها پیش‌بینی می‌کردند که وزیر خارجه مسیری را برود که چندان خوشایند آنها نباشد. بهمن ماه سال گذشته خبرگزاری تسنیم نزدیک به نهادهای نظامی، حمله به امیرعبداللهیان را کلید زده بود. تسنیم در گزارشی نوشته بود: عبدالهیان نباید در مصاحبه با شبکه الجزیره، درباره رابطه با غرب صحبت می‌کرد.»
در همین مطلب تسنیم اینگونه آمده بود: «عبدالهیان به الجزیره گفته بود «قصد ایران و روسیه مبنی بر امضای یک توافق راهبردی بلندمدت بود.» او در همین مصاحبه گفته «ما در سیاست خارجی متوازن رابطه با غرب و شرق را همزمان دیده‌ایم، اینکه برخی ما را متهم می‌کنند که شما فقط به‌دنبال رابطه با روسیه و چین هستید و رابطه با غرب را نمی‌خواهید، یک اتهام و حرف نادرستی است، ما سیاست خارجی متوازن با همه بخش‌های جهان و شرق و غرب عالم را می‌خواهیم»
تسنیم با نقد تند سخنان وزیر امور خارجه نوشته بود جملات جناب وزیر امور خارجه بیش از هر چیز احتمالاً نشانه عدم دقت نظر کافی در معنای کامل سیاست راهبردی نگاه به شرق است. این سخنان وزیر امور خارجه غیر از «محتوا»ی نادقیق، ناخواسته می‌تواند «کارکرد» نامناسبی هم داشته باشد. روس‌ها و چینی‌ها بعد از سال‌ها از طرح این بحث و پیگیری آن در عالی‌ترین سطوح جمهوری اسلامی می‌دانند که سیاست نگاه به شرق یک موضع راهبردی جدّی برای جمهوری اسلامی در جهت منافع مشترک، حفظ استقلال و احترام متقابل است و ایران برای عملیاتی کردن آن مصمم است. سفر مهم رئیس‌جمهور به روسیه و برنامه‌های ویژه‌ای که برای این ملاقات تدارک دیده شد نیز نشانه مهمی بر همین عزم است.»
این آغازگر حمله‌ها به امیرعبداللهیان بود. آن حمله تلاشی برای بازگرداندن وزیر خارجه به مسیر دلخواه تسنیم بود، اما حقیقت آن است که دنیای واقعیت دنیای دیگری است؛ دنیای که روحانی نیز اینگونه از آن یاد کرد: «همه امروز به تعامل سازنده افتخار می‌کنند. کسی نیست که بگوید تعامل سازنده خوب نیست، هیچ‌کس از تقابل با دنیا استقبال نمی‌کنند الحمدالله، امروز همه بحث مذاکره می‌کنند حتی بعضی‌ها می‌گویند ما بیاییم بهتر مذاکره می‌کنیم. الحمدالله پس مذاکره را قبول کردید و می‌گویید ما بیاییم بهتر مذاکره می‌کنیم، اهلاً و سهلاً، شما تشریف بیاورید، برای ما آن مهم نبود مهم این بود که بفهمید راه، مذاکره است، بفهمید راه تعامل با جهان است این مهم بود و الحمدالله این را در این ۸ سال فهمیدید.»
اکنون که حتی دولت رئیسی هم به این نتیجه رسیده که باید راه تعامل را برگزیند و تنش‌ها را برطرف کند، گروه دیگری مخالف مذاکره شده‌اند و فشار را به دولت افزایش داده‌اند. عمده این چهره‌ها، سیاسیون نزدیک به جبهه پایداری و سعید جلیلی هستند. از سال گذشته که زمزمه‌های احیای برجام و دستیابی به توافق هسته‌ای در دولت رئیسی مطرح شد، فشار بر وزارت خارجه شدت گرفت. در مجلس چهره‌هایی همچون سیدمحمود نبویان سردمدار آن بودند. نبویان معتقد بود تیم مذاکره‌کننده باید وین را ترک را کند چون این توافق به درد بخور نیست.
نبویان گفته بود: «متن توافق وین حاکی از زیرپا گذاشتن خطوط قرمز نظام و نفی قانون مجلس و تحمیل خسارت جدید به منافع ملت ایران است. آمریکا به هیچ وجه تضمین نداده است که تحریم جدیدی علیه ملت ایران وضع نکند یا از برجام خارج نشود.»
حشمت الله فلاحت پیشه در توصیف این گروه به رویداد۲۴ چنین گفته است: «در شرایط کنونی ایران هر کسی و هر سیاستی که کشور را یک گام از تحریم دور کند، خادم کشور است، ولی هر کس که کشور را به تحریم نزدیک کند، خائن است. این معیاری است که در آغاز هزاره جدید باید مد نظر قرار پیرد. یعنی پرهیز از تنش.»
تا این لحظه وزرای اقتصاد، کار و صمت در نوک پیکان حمله نمایندگان مجلس بودند و با این وضعیت احتمالا با باز شدن مجلس پس از تعطیلات، شیفت آنها از وزرای اقتصادی به سمت وزیر خارجه برود و کار را بر امیرعبداللهیان سخت کنند. با شناختی که از اصولگرایان تندرو وجود دارد، آنها تا امیرعبداللهیان را برکنار نکنند، از پا نخواهند نشست. آیا رئیسی در بحبوحه مذاکرات به این فشار تن خواهد داد؟
