یکی از روستاهای تاریخی که در دل اصفهان واقع است،روستای وانشان است.
روستای وانشان، در ۱۲ کیلومتری جنوب شهر گلپایگان و ۱۵ کیلومتری شهرستان خوانسار قرار دارد؛ که از توابع شهرستان گلپایگان در استان اصفهان محسوب می شود. همچنین در گذشته به « وردپاتکان» و « سرزمین های گل سرخ» نیز شهرت داشته است.
در این روستا آرامگاه امامزاده سلیمان ابوالفتح از نوادگان موسی کاظم قرار دارد.
موقعیت جغرافیایی روستا بسیار حائز اهمیت است زیرا روستای وانشان در ارتفاعات قرار دارد که موجب ایجاد آب و هوای بکر و بسیارخوب روستا شده و آن را به بهترین مکان ها برای گردشگری تبدیل کرده است.
اهالی روستا وانشان با دامداری و زراعت معاش مورد نیاز خود را تامین می کنند. علاوه براین در این روستا محصولات باغی بی نظیر و مرغوبی از قبیل گردو، بادام، سیب، زردآلو، انگور و سبزیجات وجود دارد. در میان محصولات ذکر شده، گردوی وانشان میان مردم محبوب است و به شهرت فراوان رسیده است.
فرمانده ی کل سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، سردار سرلشکر حسین سلامی، در روستای وانشان متولد شده است.
با توجه به کتیبه ای در بقعه یا بارگاه امامزاده ابوالفتح ،قدمت روستای وانشان به قرن دهم هجری خورشیدی یعنی زمان حکومت سلسله ی کیانیان (دوران پارینه سنگی میانه و نوسنگی) باز می گردد. علاوه بر این درختی کهنسال با قطری عریض در جوار امامزاده قرار دارد که نزدیک هزار سال عمر دارد.
در سال ۱۳۹۱، غاری قدیمی با چندین ظروف سفال شکسته و استخوان های پوسیده انسان کشف شد. آثار کشف شده توسط میراث فرهنگی استان اصفهان مورد بررسی قرار گرفت که مشخص شد قدمت آن ها مربوط به ۳۰۰۰ سال قبل است و حاکی از آن دارد که در زمان های قدیم در این روستا زندگی کرده اند.
گویش اهالی روستای وانشان، وانشانی و ونیشونی است. این زبان یکی از زبان های قدیمی در ایران محسوب می شود.
گویش وانشانی جزئی از گویش های ایران مرکزی و شمال غربی است. علاوه بر این شباهت هایی نیز به گویش خوانساری دارد.
در این زبان حروف های (گ)، (پ)، (چ) و (ژ) به طور مکرر استفاده می شود.
برای مثال برای صرف فعل ها از حرف(ژ) در شخص های مفرد و جمع استفاده می کنند.
اول شخص مفرد: اِمِگُ (می‌خواهم)، اول شخص جمع: اِمونِگُ (می‌خواهیم)
دوم شخص مفرد: اِدِگُ (می‌خواهی)، دوم شخص جمع: اِدونِگُ (می‌خواهید)
سوم شخص مفرد: اژِگُ (می‌خواهد)، سوم شخص جمع: اِژونگُ (می‌خواهند)
ازمکان های دیدنی روستای وانشان می توان به کوه مهد حیدر، قلعه جمال، چشمه ی لمبی، مورا، دزی، کوه دیگا، مقبره سید کرار، مقبره پهلون، قلعه وانشان، مزرعه امیریه و … اشاره کرد.
در روستای وانشان، قلعه ای تاریخی از بقایای ارگ قرار دارد که در سال ۱۳۹۱ قسمت های بسیاری از آن برای تصویر برداری سریال جلال الدین بازسازی شد.
علاوه براین، در شهریور سال ۱۳۹۵ یکی از قلعه های روستا به نام مولانا توسط سازمان امور آب شهرستان گلپایگان به علت تجاوز در حریم رودخانه، تخریب شد. این در حالی است که بیش از نیمی از سال رودخانه خشک است.
در دهه های گذشته به دلیل خشکی آب و هوا ، عدم ریزش باران و فصلی بودن رود خانه ها راهکارهای گوناگونی را برای تامین و نگهداری آب در تمام فصول سال اجرا کردند. برای مثال اقداماتی از قبیل احداث بند، آب انبار وانشان و قنات را انجام دادند.
آب انبار وانشان در یک فرسخی وانشان بنا شده است؛که تا حدود ۵۰ سال پیش یعنی اواخر دوره رضاشاه مورد استفاده ی مسافران و چوپانان قرار می گرفت.
عکاس: مصطفی شکری
خبرنگار: جلال نعمتی
