محمد حسین خوشوقت: و اینک بار دیگر، با فرا رسیدن نیمه شعبان المبارک، میلاد زیبا سیرت سیمین رخی را خجسته می داریم که یکتاپرستان و عدالت خواهان راستین، قرن هاست او را مشتاقانه اما با دلی رنجور از زشتی ها و کژی های مدعیان دروغین، انتظار می کشند.
اندیشه پیروزی نهایی نیروی حق و صلح و عدالت بر باطل و ستیز و ظلم، گسترش جهانی ایمان اسلامی، استقرار کامل و همه جانبه ارزش های انسانی، تشکیل مدینه فاضله و بالاخره اجرای این ایده عمومی و انسانی به وسیله شخصیتی مقدس و عالیقدر که در روایات متواتر اسلامی از او به «مهدی » تعبیر شده است، اندیشه ای است که کم و بیش همه فرق و مذاهب اسلامی با تفاوت ها و اختلاف هایی بدان مؤمن و معتقدند زیرا قرآن مجید با قاطعیت تمام، پیروزی نهایی ایمان اسلامی، غلبه قطعی صالحان و تقواپیشگان، کوتاه شدن دست ستمکاران و جباران برای همیشه و آینده درخشان و سعادتمندانه بشریت را نوید داده است.
یکى از آموزه هاى مهم دینى درباره آینده تاریخ، بحث آخر الزمان است. در فرهنگ عامّه مسلمانان – به خصوص شیعه – اصطلاح آخر الزّمان، حکایت از عصرى مى کند که مهدى موعود در آن ظهور مى کند و تحوّلات ویژه و بی مانندی در جهان رخ مى دهد.
آخر الزمان خود به دو مرحله کاملاً متفاوت تقسیم مى شود؛ دوران نخست که در آن، انسان به مراحل پایانى انحطاط اخلاقى مى رسد، فساد اخلاقى و ستم همه جوامع بشرى را فرا مى گیرد و واپسین امیدهاى بشرى به ناامیدى مى گراید. این دوره را عصر پیشا ظهور نام نهاده اند. دوران دوّم ، عصر تحقق وعده هاى الهى به پیامبران و اولیاى خداست و با قیام مصلح جهانى آغاز مى شود. این دوران را عصر پسا ظهور نام گذارده اند. در آخر الزّمان وقایع گوناگونى پیش بینى شده که با تحقّق آنها، تاریخ بشرى وارد مرحله ای نوین مى شود.
مستفاد روایات منقول از حضرات معصومین علیهم السلام ، بر وقوع رخداد های زیر در آخرالزمان دلالت دارد:
۱٫ بحران معنویت
۲٫ وقوع اختلاف ها ودرگیرى هاى بسیار
۳٫ ظهور دجال
۴٫ وقوع مصایب ونزول بلاها
۵٫ نداى آسمانى
۶٫ ظهور منجى بزرگ بشرى
۷٫ نزول حضرت عیسى مسیح و….
در روایاتى چند، آخر الزّمان به عنوان ظرفی خاص برای تکامل زندگى بشر معرفی شده است؛ از جمله منقول است که پیامبر اکرم صلى الله علیه وآله به حضرت على علیه السلام فرمود:« آیا تو را بشارت ندهم؟ آیا تو را خبر ندهم؟ عرض کرد: بلى ای رسول خدا! آن حضرت فرمود هم اینک جبرئیل نزد من بود و مرا خبر داد قائمى که در آخر الزّمان ظهور مى کند و زمین را پر از عدل و داد مى سازد ، در حالی که از ظلم و جور آکنده شده، از نسل تو و از فرزندان حسین علیه السلام است.»
پیامبر اکرم صلى الله علیه و آله در روایت دیگرى مى فرماید «هنگام پایان زمان و آشکار شدن فتنه ها، مردى هست که به او مهدى گفته مى شود و بخشش بسیار دارد».
با توجّه به روایات فراوان، مى توان گفت که آخر الزّمان، پایان یک مرحله و ورود به مرحله متعالى تاریخ است؛ شروعى روشن و سعادت آمیز که با آن، هدف از آفرینش انسان ها به طور کامل تحقّق خواهد یافت وجهان شاهد بهترین دوران زندگى بشرى خواهد بود.
آیات قرآن و روایات در باب ظهور
در آیاتى چند از قرآن کریم ، خداوند حکیم و لطیف ،وعده حتمى و یقینى داده است که پیروزى نهایى با حق و ایمان خواهد بود و صالحان و ستم دیدگان، حکومت زمین را در دست خواهند گرفت.
بر اساس تفاسیر و روایات ، مهدى موعود ،رهبرى گروه حقّ و ریاست دولت کریمه را بر عهده خواهد داشت. او حاصل تلاش ها و مجاهدت هاى تمامى پیامبران و جانشینان صالح آنان است که وعده خداوند را مبنى بر پیروزى حق تحقّق خواهد بخشید.
۱٫ ونرید اَن نمنّ على الّذین استضعفوا فى الارض ونجعلهم ائمه ونجعلهم الوارثین؛ ( و اراده کردیم بر کسانى که در زمین فرو دست شده بودند، منّت نهیم و آنان را پیشوایان مردم گردانیم و ایشان را وارث زمین کنیم.)
این بشارتى است بر پیروزى حق بر باطل و ایمان بر کفر؛ براى همه انسان هاى آزاده و عدالت خواهان راستین. نمونه ى از تحقق این مشیت الهى، حکومت پیامبر صلى الله علیه وآله ویارانش بعد از ظهور اسلام بود. نمونه گسترده تر آن، ظهور حکومت حق وعدالت در تمام کره زمین به وسیله مهدى (عجل الله فرجه) است.
امام على علیه السلام در تفسیر این آیه مى فرماید: (این گروه آل محمد هستند، خداوند مهدى آنها را بعد از زحمت وفشارى که بر آنان وارد مى شود، برمى انگیزد وبه آنها عزّت مى دهد ودشمنان شان را ذلیل وخوار مى کند).
آن حضرت همچنین مى فرماید: «مستضعفان زمین که در قرآن از آنان یاد شد وخداوند آنها را پیشوا قرار مى دهد، ما اهل بیت هستیم. خداوند مهدى ما را برخواهد انگیخت، پس آنان را عزّت و دشمنانشان را ذلّت خواهد داد».
از امام باقر و امام صادق علیهما السلام روایت شده است: «این آیه درباره صاحب الامر است که در آخرالزمان ظهور مى کند وجبّاران و فراعنه را نابود مى سازد وشرق و غرب عالم را مالک مى شود و آن را از عدل آکنده مى سازد در حالی که از ستم پر شده است.»
۲٫ لقد کتبنا فى الزبور من بعد الذّکر أنّ الارض یرثها عبادى الصّالحین؛ (در حقیقت در زبور پس از ذکر (تورات) نوشتیم که زمین را بندگان شایسته ما به ارث خواهند برد).
بر اساس این آیه، ظهور مهدى موعود، تحقّق بخش وعده اى است که خداوند از گذشته هاى دور، در کتاب هاى آسمانى به حق پرستان، صالحان و تقواپیشگان داده است که زمین از آنِ ایشان است و فرجام نیک به مؤمنان تعلّق دارد.
در تفسیر این آیه آمده است: «خداوند متعال خبر مى دهد که منافع جهان به صالحان منتقل مى شود – بدون آنکه معامله ى صورت گیرد – وبرکات زمین مختص به آنان خواهد شد. این برکات در شکل دنیوى اش جامعه ى صالح خواهد بود که از شرک وگناه پاک گشته است. جامعه ى بشرى وصالحى که خدا را بندگى کنند وبه او شرک نورزند.»
در روایتى نیز از پیامبر اکرم صلى الله علیه وآله نقل شده است: «اگر از عمر دنیا جز یک روز باقى نمانده باشد، خدا آن روز را طولانى گرداند تا مردى از اهل بیت من برانگیخته شود و زمین را از عدالت پر نماید؛ در حالی که از ستم و بیداد پر شده است.»
۳٫ وعد اللَّه الّذین آمنوا منکم و عملوا الصّالحات لیستخلفنَّهم فى الارض کما استخلف الّذین من قبلهم و لیمکنن لهم دینهم الّذى ارتضى لهم..)؛ (خدا به کسانى از شما که ایمان آورده وکارهاى شایسته کرده اند، وعده داده است که حتماً آنان را در این زمین جانشین (خود) قرار دهد؛ همان گونه که کسانى را که پیش از آنان بودند، جانشین (خود) قرار داد و آن دینى را که بر ایشان پسندیده است، به سودشان مستقر کند..).
این آیه وعده زیبایى است. خداى مهربان، به کسانى که ایمان آورده وعمل صالح انجام دهند، وعده مى دهد که به زودى جامعه اى برای شان بر پا مى دارد که به تمام معنا صالح باشد و از کفر و نفاق و فسق پاک باشد، زمین را ارث برند و در عقاید افراد آن وا عمالشان جز حق، چیزى حاکم نباشد، در امنیت زندگى کنند، ترسى از اشرار داخلی و خارجی نداشته باشند، از کید نیرنگ بازان و ظلم ستمگران و زورگویى زورگویان آزاد باشند.
بدیهی است که این جامعه پاک و امن، با ویژگی هایی که از فضیلت و قداست دارد، هرگز تا کنون در دنیا بر پا نشده است. این گلستان موعود، اگر مصداقى یابد، ناگزیر در روزگار مهدى خواهد بود.
از امام صادق علیه السلام نقل شده است:«این آیه هنوز تأویل نشده است واگر قائم ما ظهور کند، به زودى خواهید دید کسى را که معنى این آیه را مى فهمد. دین محمد صلى الله علیه وآله به همه جا خواهد رسید، چنان که شب به همه جا مى رسد؛ به صورتى که بر روى زمین مشرکى باقى نخواهد ماند.»
۴٫ هو الّذى ارسل رسوله بالهدى ودین الحقّ لیُظهره على الدّین کلّه ولو کره المشرکون۱۹)؛ (او کسى است که پیامبرش را با هدایت و دین درست فرستاد. آن را بر هر چه دین است، پیروز گرداند؛ هر چند مشرکان خوش نداشته باشند).
مفهوم آیه، پیروزى همه جانبه اسلام بر همه ادیان جهان است. بررسى موارد استعمال ماده “اظهار” (لیظهره على الدین..) در آیات قرآن، نشان مى دهد که این ماده بیشتر به معنى غلبه جهانى و قدرت ظاهرى آمده است. شکّى نیست که در حال حاضر این موضوع (گسترش کامل اسلام) تحقّق نیافته ولى مى دانیم که وعده حتمى خداوند به تدریج در حال تحقّق است. طبق روایات مختلفى، تکامل این برنامه، هنگامى خواهد بود که مهدى ظهور کند.
از امام باقرعلیه السلام نقل شده است: (این امر، در زمان خروج مهدى آل محمد است. پس کسى باقى نمى ماند مگر اینکه اقرار به نبوت محمد صلى الله علیه وآله مى کند).
نظر علمای اهل سنت در مورد مهدی موعود
ابن ابى الحدید در شرح معروف اش بر نهج البلاغه مولا علی علیه السلام مى نویسد:«اکثر محدثان عقیده دارند مهدى موعود از نسل فاطمه علیها السلام است واصحاب ما (معتزله) آن را انکار نمى کنند ودر کتاب هاى خود، به ذکر او تصریح کرده اند وشیوخ ما به او اعتراف نموده اند. فقط فرق آن است که او به عقیده ما (اهل سنت) هنوز متولّد نشده و بعداً متولّد خواهد شد.)(۱)
باور به مهدى موعود در نزد اهل سنّت، از ژرفا و وضوح برخوردار نیست و به عنوان یک اعتقاد ضرورى و دینى یقینى مطرح نمى باشد. از این رو دیدگاه آنان در مورد آینده دولت، مبهم و نارسا است. به هر حال مى توان انگاره هاى زیر را از کتاب هاى اهل سنّت به دست آورد:
۱٫ مهدى موعود، از عترت پیغمبر و از فرزندان فاطمه سلام الله علیها است.
۲٫ مهدى موعود، از فرزندان امام حسین علیه السلام است.
۳٫ او جهان را پر از عدل و داد مى کند پس از آن که از ظلم وجور پر شده باشد.
۴٫ او خلیفه و رهبر و امام دوازدهم از ائمه اثنى عشر است که پیغمبر، امت را به امامت آن ها بشارت داده و بر طبق روایات کثیر مسند احمد، صحیح بخارى، صحیح مسلم، سنن ابى داوود و کتاب هاى معتبر دیگر اهل سنت، امامت شان ثابت است.(۲)
۵٫ حضرت مهدى، بر تمام کشورها وشهرها مستولى مى شود ولشکرهاى کفر را شکست مى دهد.
۶٫ دین اسلام وت وحید به وسیله آن حضرت، عالم گیر خواهد شد و در زمین کسى نماند مگر آن که به توحید خدا گواهى دهد.
۷٫ در زمان مهدى (عجل الله فرجه) آن چنان مردم در نعمت و وسعت خواهند بود که نظیر آن در هیچ عصرى نبوده است.
۸٫ او هم نام و هم کنیه حضرت رسول اکرم است ومردم را به سنت و شریعت پیغمبر اکرم صلى الله علیه و آله برگردانده وکتاب وسنّت را زنده مى سازد.
۹٫ عیسى بن مریم، فرود آید ودر نماز به مهدى (عجل الله فرجه) اقتدا کند و….
چکیده دیدگاه اهل سنّت درباره (مهدویت) را مى توان در این کلام ابى الحسن آبرى به دست آورد:
«به تحقیق (در این زمینه) روایات متواتر است و از رسول خدا به طور مستفیض رسیده که مهدى از اهل بیت او است. او هفت سال حاکم جهان مى شود و زمین را از عدل آکنده مى سازد. عیسى علیه السلام براى کمک به او در کشتن دجال خروج مى کند. مهدى (عجل الله فرجه) امام و پیشواى این امت است و عیسى در پشت سر او نماز مى خواند).(۳)
ظهور و قیام مهدی در اعتقاد شیعه
به اعتقاد شیعه ، که بر روایات معصومین علیهم السلام مبتنی است، مرحله سرنوشت ساز حیات بشرى، با حضور و ظهور امام معصوم علیهم السلام شروع مى شود. در این مرحله امام مهدى (عجل الله فرجه) از پرده غیبت بیرون مى آید و ظهور مى کند. از نظر شیعه، موعود نجات بخش، به دنیا آمده و الان زنده است و در جامعه حضور پنهانى دارد. هر وقت خداوند متعال اراده کند، او ظهور و قیام علیه جبهه کفر و باطل را رهبرى خواهد کرد.
امام صادق علیه السلام مى فرماید: «در آخر الزمان ظهور (خروج) مى کند و ابرى در برابر خورشید به وجود مقدس اش سایه مى اندازد. از میان ابر، فرشته ى ندا در مى دهد: این مهدى خلیفه خداوند است، از او پیروى کنید).(۵)
امام مهدى علیه السلام پس از ظهور و قیام، به هدایت و ارشاد مردم مى پردازد و آنان را به معنویت و عدل و داد فرا مى خواند. در برابر گفت و گوهاى منطقى و ارشادات آن حضرت، گروه باطل و صاحبان زر و زور و تزویر و فساد، قرار مى گیرند. در نتیجه، آن حضرت بعد از اتمام حجت به مبارزه مى پردازد و نهضت مستضعفان و ستمدیدگان را رهبرى مى کند.
امام صادق علیه السلام مى فرماید: « مهدی موعود، هشت ماه تمام شمشیر (کنایه از سلاح) بر دوش می نهد و دشمنان خدا را مى کشد..»(۶)
امیر مؤمنان على علیه السلام مى فرماید: «پدرم فداى فرزند نیکوترین کنیزان که ظالمان و کافران را خوار و ذلیل خواهد کرد و جام زهرآگین به کامشان خواهد ریخت و با شمشیر با آنان برخورد خواهد کرد.»(۷)
از امام صادق علیه السلام درباره معنى آیه (ولنذیقهم من العذاب الادنى دون العذاب الاکبر)(۸) سؤال شد، آن حضرت فرمود:« عذاب نزدیک، گرانى قیمت ها است و عذاب بزرگ تر(برای اهل کفر و شرک و نفاق)، قیام مهدى با شمشیر(جنگ افزار) است.»(۹)
امام کاظم علیه السلام مى فرماید: «خداوند براى دوازدهمین امام از خاندان ما، هر دشوارى را آسان مى کند…به دست او هر جبار سرسختى نابود مى شود و هر شیطان سرکشى، هلاک مى گردد.»(۱۰)
امام هادى علیه السلام مى فرماید: «او کسى است که وحدت کلمه ایجاد کرده و نعمت ها را کامل مى سازد. باطل را نابود و از آن نهى مى کند و در راه خدا از سرزنش هیچ ملامت گرى نمى ترسد.»(۱۱)
امام باقرعلیه السلام مى فرماید:«هنگامى که قائم قیام مى کند، هر دولت باطلى از بین مى رود.»(۱۲)
تشکیل دولت مهدوی
مهم ترین و اساسى ترین اقدام امام مهدى (عجل الله فرجه) پس از پیروزى و سیطره بر سراسر جهان، تشکیل دولت وب ه دست گرفتن حکومت و فرمانروایى دنیا است.
مردم جهان در عین حال که شاهد نابسامانى ها، جنگ ها، فسادها، بى عدالتى ها، ناامنى ها و الحادگرایى در جهان بوده و دولت ها و گروه های گندم نمای جو فروش بسیارى را نیز دیده اند اما در عمل چیزى جز تباهى و ستم و فریب و جنگ تجربه نکرده اند، طعم شیرین معنویت وعدالت در دولت کریمه اهل بیت علیهم السلام مى چشند و رفاه، امنیت و یکتاپرستى را در جای جای گیتی به نظاره خواهند نشست.
این دولت بهترین، کامل ترین، و مردمى ترین دولت ها – پس از نابودى و پایان وقت دولت هاى دیگر – خواهد بود.
در این زمینه روایتى آمده است که در آن ، معصوم می فرماید«همانا دولت ما آخرین دولت ها است و براى هیچ خاندانى دولتى نیست مگر این که قبل از ما حکومت کند تا هنگامى که ما به قدرت رسیدیم، کسى نگوید “اگر ما نیز به قدرت مى رسیدیم، این چنین رفتار مى کردیم. و این گفتار خداوند است که عاقبت براى تقوا پیشگان است.»(۱۳)
امام صادق علیه السلام مى فرماید «بعد از دولت قائم، براى هیچ کس، دولتى مقدر نشده است» و نیز «براى هر قومى، دولتى هست که فرا رسیدن آن را انتظار مى کشند؛ ولى دولت ما در آخر الزمان ظاهر مى شود».
ادامه دارد…
