باراک اوباما در طول چند سال گذشته با فرا رسیدن سال جدید شمسی، اقدام به انتشار پیام نوروزی برای مردم ایران می نماید. در این پیام ها که در چند سال اخیر به یک رویه تبدیل شده است ملت ایران مخاطب قرار می گیرد تا به بازخوانی و تبیین سیاست های آمریکا در ارتباط با جمهوری اسلامی پرداخته شود. این نوشتار در تلاش است تا دلایل چرایی انجام این عمل، معنا و ساختار پیام ها را بررسی نماید.
چرایی انتشار سالانه پیام های نوروزی
باراک اوباما که با وعده تغییر در ایالات متحده به قدرت رسید در طول این چند سال تلاش نموده است تا با فاصله گرفتن از سیاست بیشتر سخت افزاری جورج بوش که مبتنی بر دیپلماسی رسمی و سنتی بود از دیپلماسی عمومی(دیپلماسی فرهنگی و ارتباطی) نیز برای تامین منافع آمریکا بهره گیرد و با به کار گیری همزمان این دو نوع دیپلماسی، اهداف آمریکا را در عرصه جهانی بهتر محقق نماید. به عبارتی در زمان اوباما اهداف ایالات متحده در عرصه جهانی تغییری نکرده اما روش دست یابی، شیوه و نوع ابزار رسیدن به اهداف با دوره های قبل دچار تحولاتی شده است. بررسی دقیق این دو نوع دیپلماسی کمک شایانی به تبیین دلایل انتشار پیام نوروزی توسط اوباما در سال های اخیر می نماید.
درعصر اطلاعات، قدرت نرم بیش از قدرت سخت (به معنای توانایی نظامی واقتصادی) متقاعد کننده و جاذبه آفرین است. در چنین شرایطی بهره گیری از جریان های اطلاعاتی به منظور انتقال ارزش ها و فرهنگ هر واحد سیاسی و در نتیجه تأمین منافع ملی آن واحد، ضروری به نظر می رسد.
در واقع با ورود بازیگران جدید و ابزارهای نوین اطلاعاتی، ضمن کاستن از قدرت فائقه‌ی دولت‌ها، تاکید بر دیپلماسی عمومی به رویه مطمئن ارتباطی تبدیل شده است. دیپلماسی عمومی، افکار عمومی را هدف قرار می دهد و از لحاظ پیامدها و نتایج، از همان اهمیت ارتباطات دیپلماتیک پنهان و سنتی بین سران کشورها برخوردار است. در واقع دیپلماسی عمومی فراتر از گفتمان رسمی میان دولت‌هاست.
دیپلماسی عمومی؛ سازوکاری است که به جای ارتباط برقرار کردن با دولت‌ها، سعی می‌کند که ارتباطش را به لایه‌های درون جامعه هدف که مردم یا نهادهای اجتماعی هستند، گسترش دهد. بنابراین دیپلماسی عمومی تغییر گستره دیپلماسی از دولت‌ها به درون ملت‌ها است. دیپلماسی عمومی تلاش یک دولت برای اطلاع‌رسانی، ایجاد درک متقابل و نیز تاثیر بر افکار عمومی ملت‌های دیگر است. بنابراین هدف غایی دیپلماسی عمومی، تاثیرگذاری بر افکار عمومی ملت‌های هدف است و در این راه از ابزار رسانه‌های صوتی، تصویری، اینترنتی، تبادلات دانشجویی و تبادلات فرهنگی در قالب فرصت‌سازی استفاده می‌شود.
برای نمونه امریکا در حوزه سایبری جزء فعال‌ترین کشورهای دنیاست و وزارت خارجه آمریکا از طریق سایت‌های اجتماعی مانند فیس‌بوک و توییتر در تلاش برای تحت شعاع قرار دادن افکار عمومی کشورهای دیگر می باشد. پیام های نوروزی باراک اوباما را نیز می توان در قالب دیپلماسی عمومی برای ارتباط و تحت تاثیر قرار دادن ذهنیت شهروندان ایرانی تفسیر نمود.
به گزارش جهان به نقل از الف، برخی از این مفروضات به شرح زیر می باشد:
– تفکیک بین مردم و نظام جمهوری اسلامی و اینکه نظام جمهوری اسلامی برخواسته از مردم نمی باشد.
– تاکید بر بخشی از فرهنگ ایران اسلامی که همان ایران پیش از اسلام می باشد.
– عدم پایبندی ایران به اصول و قوانین بین المللی و عدم همکاری سازنده با نهادهای جهانی و زیر پا گذاشتن تعهدات خود.
– انقلاب ۱۹۷۹ باعث شده که ایران از جایگاه واقعی خود که لیاقت آن را داشته فاصله بگیرد.
– کشورهای دیگر دست دوستی به سمت ایران دراز نموده اند و تلاش دارند تا ایران به جایگاه واقعی خود در عرصه جهانی بازگردد و این دولت ایران است که موافق با این قضیه نیست.
– عدم صلح آمیز بودن برنامه هسته ای ایران.
– رابطه ایران و آمریکا بدلیل اقدامات جمهوری اسلامی به بن بست رسیده است و گرنه دولت آمریکا در راستای رفاه مردم ایران، خواهان بهبود و گسترش ارتباطات می باشد.
– دولت آمریکا در صورت وقوع هر رخدادی در کنار مردم ایران هست و به منافع و آزادی آنها فکر می نماید.
– ناکارآمد نشان دادن شیوه حکومت داری مبتنی بر دین در ایران به مردم.
– دولت ایران در صورت پذیرش ارزش های غربی، همسان سازی ارزشی و جذب در نظام جهانی، زمینه تامین منافع مردم را فراهم می نماید اما دولت عامدانه از این امر سرباز می زند.
– ارائه تصویری جذاب از غرب و اینکه آمریکا و کشورهای غربی طلایه دار و پیشگامان آزادی و رعایت حقوق بشر هستند.
نگاهی به متن پیام های انتشار یافته
برخی از گفته های باراک اوباما که در پیام های نوروزی برای ملت ایران فرستاده در ادامه آورده شده است:
• مردم ایران وارثان تمدن بزرگ و باستانی هستند. همچون مردم دیگر نقاط، آنها از این حق جهانی برخوردارند تا برای خود فکر کرده و سخن بگویند. دولت ایران موظف است تا به این حقوق احترام بگذارد، همان‌طور که موظف است تعهدات خود در ارتباط با برنامه هسته‌ای‌اش را رعایت کند (پیام نوروزی ۱۳۹۱).
• دوست داریم تا جمهوری اسلامی ایران در جامعه بین الملل در جایگاه واقعی خود که استحقاق آن را دارد قرار گیرد و مسئولیتهای واقعی خود را در این جایگاه بپذیرد(پیام نوروزی ۱۳۸۸).
• … دولت(اوباما) چارچوب‌های جدیدی را طراحی کرده تا با فراهم کردن نرم‌افزارها و سرویس‌هایی، مردم ایران بتوانند راحت تر به اینترنت دسترسی پیدا کنند (پیام نوروزی ۱۳۹۱).
• من می‌خواهم مردم ایران بدانند که آمریکا به دنبال گفت وگویی است تا دیدگاه‌های شما را بشنود و آرزوهایتان را درک کند. این دلیل آن بوده است که سفارت مجازی را تاسیس کردیم تا شما بتوانید خود آن چیزی را که آمریکا می‌گوید و انجام می‌دهد را ببینید. ما از زبان فارسی در فیس‌بوک، توئیتر و گوگل پلاس استفاده کرده‌ایم (پیام نوروزی ۱۳۹۱).
• آینده ایران متعلق به جوانان است – جوانان سرنوشت خود را رقم خواهند زد. بیش از ۶۰ درصد مردم ایران پس از ۱۹۷۹ به دنیا آمده اند و ایرانیان اسیر زنجیرهای گذشته نیستند (پیام نوروزی۱۳۹۰).
• هرچند ممکن است زمانه تیره و تار به نظر برسد، می خواهم بدانید که با شما هستم (پیام نوروزی ۱۳۹۰).
• واقعیت این است که طی سال گذشته، این دولت ایران بود که منزوی ساختن خود را برگزید و تمرکز بر روی گذشته را به جای تعهد برای یک آیندۀ بهتر که جز شکست خود حاصلی در بر ندارد، انتخاب کرد(پیام نوروزی ۱۳۸۹).
• ما … به تعهد خود نسبت به آیندۀ امیدوارانه تر برای مردم ایران پایبند می مانیم (پیام نوروزی ۱۳۸۹).
نگاهی به سه دهه تحریم فزاینده ملت ایران
انقلاب اسلامی ایران و شکل گیری نظام جمهوری اسلامی باعث شد که دولت های غربی با به کارگیری انواع ترفندها و سیاست ها (از راه اندازی جنگ تحمیلی تا اعمال تحریم های گسترده) تلاش نمودند تا نظام جمهوری اسلامی را حداقل به تغییر رفتار وادار نمایند. این رویه تا به امروز نیز ادامه یافته است و دولت آمریکا هنوز نتوانسته این حقیقت را بپذیرد که رژیم شاهنشاهی چون آگاهانه تلاش می کرد بخش مهمی از هویت ایرانیان را نادیده بگیرد، سقوط نمود.
در این بین انواع و اقسام روش ها و سیاست ها را در پیش گرفته اند تا ایران را به پذیرش چارچوب های غربی و حرکت بر مدار خودشان وادار نمایند. تحریم، مسدود نمودن مبادلات ارزی، وارد نمودن ضربات جدی به حوزه های اقتصادی، معیشتی، سلامت و حمل و نقل مردم، تمامی در راستای دلسرد نمودن و ناامید نمودن مردم بوده است.
دکتر احمد قویدل رئیس کانون هموفیلی ایران درباره تحریم دارویی ایران می گوید: در سایت وزارت خارجه امریکا سند رسمی وجود دارد که دارو جزو کالاهای تحریمی نیست. اما متأسفانه با روش‌هایی که الان ایران را تحت فشار گذاشته‌اند و با بسته شدن راه‌ها و گشایش‌های خاص بانکی، عملاً دارو را مورد تحریم قرار داده‌اند. وی تأکید کرد: با اینکه در سخت‌ترین منازعات و جنگ‌ها هم بیماران در امان بوده‌اند، اما حال در سال ۲۰۱۲ در دوره‌ای که ترقی‌خواهی، انسان‌دوستی، مدنیت و… با این شدت مطرح است، اینکه بیماران یک کشور، به‌خاطر منازعات سیاسی و از سوی مدعیان همین مفاهیم، تحت فشار قرار بگیرند، شرم‌آور است(فرارو، ۱۳۹۱).
نکته جالب این جاست که تحریم دارویی ایران بعضا صدای اعتراض غربیان را هم بلند کرده است؛ چندی پیش نیویورک تایمز با اشاره به تبعات تحریم‌های غرب بر بخش پزشکی ایران از سیستم تحریم‌ها انتقاد کرد و نوشت این رژیم کاملا غیرمنطقی طراحی شده به طوری که ایران فقط روی کاغذ تحریم دارویی نیست. این روزنامه آمریکایی با انتشار گزارشی به قلم یک مشاور تجاری در مورد تحریم دارویی ایران نوشت: برخی بیماران مبتلا به امراض قابل معالجه به دلیل کمبود دارو در ایران جان خود را از دست می‌دهند. واردات دارو از شرکت‌های داروسازی آمریکایی و اروپایی ۳۰ درصد کاهش یافته و این میزان باز هم در حال کاهش یافتن است( پارسینه، ۱۳۹۱).
به همین دلیل می باشد که اگر چه صحبت از برنامه هسته ای ایران می باشد اما فشارها و محدودیت ها بر حوزه هایی که با برنامه هسته ای نیز مرتبط نمی باشند و به طور مستقیم با منافع و جان مردم در ارتباط می باشند نیزاعمال می گردد تا زمینه سازی تسلیم کشور و رسیدن به اهدافشان را فراهم نماید. هدف اصلی فلج نمودن و ضربه زدن به مدیریت امور، تلاش برای ایجاد و تعمیق شکاف بین مردم و نظام و شکل گیری زمینه نارضایتی در جامعه می باشد.
نتیجه گیری
باراک اوباما چند سال است در راستای دیپلماسی عمومی ایالات متحده همزمان با شروع سال نو شمسی، مبادرت به انتشار پیام هایی برای ملت ایران می نماید. در این پیام ها تلاش می شود تا مردم را به اقناع درست بودن سیاست های آمریکا تحریک نماید و زمینه سوق دادن نارضایتی مردم از نظام جمهوری اسلامی را فراهم نماید.
در واقع، هدف نهایی از بهره گیری دیپلماسی عمومی در قالب جنگ نرم علیه ایران، وادار کردن کارگزاران نظام به امتیازدهی، تضعیف انسجام فکری- رویه ای کارگزاران نظام و ایجاد شکاف میان سطوح جامعه و حاکمیت می باشد.
دولت امریکا برای رسیدن به اهداف سلطه طلبانه خود و وادار نمودن جمهوری اسلامی تحریم های گسترده ای را در زمینه های مختلف که ارتباط مستقیم با جان و سلامت مردم دارند اعمال نموده است تا نظام جمهوری اسلامی را ناچار به پذیرش حرکت در راستای سیاست کشورهای غربی نماید.در این پیام ها و به طور کلی سخنان مقامات آمریکایی همزمان دو ترفند در دستور کار قرار گرفته است: یا سعی شده از تحریم های گسترده و فشار به مردم سخنی به میان آورده نشود یا اینکه اعمال آنها را برای تغییر رفتار ایران امری عادی جلوه دهند که چاره ای جز این کار وجود نداشته است.
الف
