قربانیان واقعی زلزله ، همان کودکان بی سرپرست بازمانده

این درحالی است که اکثر نیروهای امدادرسان داخلی و بین المللی دراین گونه مواقع و درساعات اولیه وقوع آن، فقط به یاری رساندن به آسیب دیدگان و انجام عملیات های موفق امداد و نجات از آوار و سیلاب می پردازند و پس ازمدت کوتاهی که اوضاع به روال عادل خود بازمی گردد، قربانیان واقعی زلزله که همان کودکان بی سرپرست بازمانده و نجات یافته از زیر آوار و کنار اجساد نزدیکان خود هستند، فراموش می شوند.
بی تردید کودکان بی سرپرست، آسیب پذیرترین گروه انسانی پس از وقوع حوادث و سوانح طبیعی و غیرطبیعی از جمله زلزله و سیل هستند که باید با برنامه ریزی، تشکیل و تجهیز گروه های امدادی متخصص خدمات ویژه حمایتی و روانشناختی پایه به آنان ارائه شود.
تحقیقات متعدد متخصصان عملیات های حمایت های روانی و روانشناختی نشان می دهد تمامی کسانی که از زلزله، سیل یا سایرحوادث غیرمترقبه جان سالم به درمی برند تا مدت های طولانی بعد ازآن، دامنه وسیعی ازعکس العمل ها و واکنش های روانی از خود نشان می دهند.
این علائم در گروهی از افراد از جمله کودکان بی سرپرست و زنان شامل اضطراب، نگرانی و خاطرات ناخوشایند است.
درحالی که درعده ای دیگری از کودکان، این حالات بسیار شدیدتر است و منجر به بروز بیماری روانی می شود که استرس متعاقب حوادث (p.t.s.d) نامیده می شود.
کودکانی که شاهد درگذشت اعضای خانواده و مرگ عده زیادی در اثر وقوع این حوادث طبیعی، غیر طبیعی و انسان ساخت بوده اند، آمادگی فراوانی برای ابتلا به بیماری های روانی دارند، اگرچه بزرگسالان نیز از این قاعده مستثنی نیستند.
کودکانی که چنین وقایع ناگواری را تجربه کرده اند نیازمند کمک های فراوان از سوی متخصصان روانپزشکی و گروه امدادی حمایت های روانی هستند.
از دیدگاه روان شناسی، ضربه یا تروما به تجربه یا حادثه ای دردناک و شوک آور گفته می شود که دارای اثرات و عوارض روحی و جسمی است و ضربه روانی عمدتا پاسخ طبیعی بدن به یک حادثه شدید روحی پس از سانحه است.
متخصصان تاکید می کنند هر چه میزان و شدت مواجهه کودکان با واقعه ناگوار شدیدتر باشد، احتمال بروز آسیب های روحی ناشی از آن نیز نزد آنان شدیدتر خواهد بود. به عنوان مثال در یک واقعه زلزله، افرادی که اعضای خانواده خود را از دست می دهند یا مجروح و بی خانمان می شوند، در معرض بیشترین مشکلات روانی متعاقب آن قرار دارند.
این بیماری مشکل جدی و درازمدت ناشی از وقوع حوادث و سوانح در کودکان نجات یافته پس از زلزله است.
علائم عمده این بیماری شامل کابوس های شبانه ، تداعی مکرر حادثه در ذهن بیمار، رفتار تهاجمی ، کاهش تمرکز، مشکلات در بروز احساسات و خواب نامنظم و غیرعادی است.
میزان شیوع این بیماری در میان کودکان و بازماندگان مصایب طبیعی مثل زلزله فراوان است.
برای درمان این حالات، وجود متخصصان مجرب روانپزشک ضروری است. البته باید توجه داشت حساسیت افراد مختلف نسبت به ابتلا به این بیماری متفاوت است و به عواملی مثل شدت و میزان مواجهه با حادثه ، سابقه خانوادگی ابتلا به بیماری روانی ، میزان حمایت های اجتماعی از مصدومان متعاقب بروز حوادث ، بستگی دارد.
در این میان، زنان و کودکان بیش از مردان، مستعد ابتلا به حالات فوق هستند.
اگرچه حوادث ناگوار طبیعی تمام افراد را تحت تاثیر قرار می دهد، اما اثرات این شرایط بر کودکان و نوجوانان بی سرپرست بسیار شدیدتر و قابل توجه است.
این عکس العمل ها براساس سن کودکان متفاوت است. در کودکان تا سن پنج سالگی، عکس العمل های یاد شده شامل ترس از جدایی والدین، گریه بی دلیل، جیغ کشیدن، بروز ترس در چهره کودک، ترس از تاریکی، شب ادراری و مکیدن انگشتان است.
در کودکان ۶ تا ۱۱ ساله بروز حالت هایی مثل کابوس شبانه، بی خوابی، ترس، عدم تمایل به حضور در مدرسه و عدم تمرکز دیده می شود.
همچنین کودک از درد معده یا دیگر بیماری هایی که هیچ گونه علایم ظاهری ندارند، شکایت دارد. این علایم در نوجوانان ۱۲ تا ۱۷ ساله شبیه بزرگسالان است و شامل افسردگی، رفتارهای غیرطبیعی ، دوری از اجتماع و انزوا و کابوس های شبانه و بی خوابی است.
نوجوانان و بزرگسالانی که از حادثه جان سالم به در می برند، به علت عدم توانایی کافی در نجات سایر اعضای خانواده ، احساس گناه و ناراحتی دایمی می کنند.
کمک های اولیه و فوری به بازماندگان سوانح و حوادث طبیعی بسیار مهم و حیاتی است و متخصصان بهداشت روانی و روانپزشکان در این میان نقش مهمی را می توانند با حمایت های روانی ازهمان لحظات وقوع حادثه ایفا کنند.
کارشناسان حمایت های روانی و روانشناختی، پیشنهاد می کنند در برخورد با موارد یاد شده حتی الامکان کودکان را از آسیب های بیشتر محافظت کنند و از تماس آنها با شرایط ناگوار جلوگیری شود.
کودکان آسیب دیده را از معرض تماس و تماشای غریبه ها و اخبار رسانه ها باید دور نگه داشت و آنها را از بازماندگان مجروح و مصدوم جدا و در مکانی امن نگهداری کرد.
همچنین کودکان مضطرب تا زمانی که دچار ثبات جسمی و روحی نشده اند، نباید رها شوند وعلایم شوک و اندوه شدید شامل هراس، اضطراب، حرف های بی ربط و رفتارهای نابهنجار و غیرعادی را نباید در کنار کودکان مطرح کرد.