پس از چراغ سبز دولت وفاق ملی مستقر در طرابلس به آنکارا برای دخالت نظامی، به نظر می رسد که لیبی طی روزهای آتی با توجه به حضور بازیگران منطقه و فرامنطقه ای در آن آبستن تحولات بسیاری خواهد بود.
به گزارش افق انلاین ، در نوامبر گذشته (ششم آذرماه)، دولت ترکیه با دولت وفاق ملی لیبی به رهبری «فائز السراج» دو توافقنامه جداگانه- یکی در حوزه همکاری نظامی و امنیتی و دیگری در حوزه مرزهای دریایی در شرق دریای مدیترانه- امضا کرد. ولی در مورد جزئیات توافق و محل دقیق مرزهای دریایی دو کشور اطلاعاتی نداد. این توافق در دیدار رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه با فایز السراج، رئیس دولت مستقر در طرابلس امضا شد. دولت مورد حمایت جامعه بین المللی در طرابلس نیز امضا این توافق با ترکیه را تائید کرد ولی جزئیات آن را اعلام نکرده است. اما دولت رقیب که در شرق لیبی مستقر است این توافق را نامشروع دانست.
مولود چاووش اوغلو، وزیر خارجه ترکیه گفت این توافق در مورد تعیین حریم دریایی و به معنای دفاع از حقوق ترکیه بر اساس قوانین بین المللی است. مصر، همسایه لیبی این توافق را «غیرقانونی» توصیف کرد و یونان گفت چنین توافقی از نظر جغرافیایی مضحک است چون جزیره کرت یونان را که بین سواحل ترکیه و لیبی واقع شده نادیده گرفته است.
«نیکوس دندییاس»، وزیر خارجه یونان گفت: «هر گونه توافقی بین ترکیه و لیبی نادیده گرفتن یک سرزمین جغرافیایی بزرگ، یعنی جزیره کرت است که بین دو کشور قرار دارد. در نتیجه هر گونه اقدامی برای تعیین حریم‌های دریایی به این شیوه مضحک است».
مصر که از زمان سرنگون کردن دولت اسلام‌گرای محمد مرسی در سال ۲۰۱۳ مناسباتش با ترکیه تیره شده این توافق را «غیر قانونی» توصیف کرد و اعلام کرد: «این توافق بر منافع کشورهای ثالث تأثیری نخواهد داشت و رعایت آن برای هیچ کشوری الزام‌آور نیست.»
لیبی عرصه نزاع قدرت‌های منطقه‌ای و بین المللی
پس از سقوط معمر قذافی در لیبی به دنبال دخالت ناتو، یک نزاع دو طرفه بر سر قدرت در این کشور شمال آفریقا در جریان است که در این میان بازیگران منطقه‌ای و فرامنطقه ای از جمله عربستان، امارات، مصر، ترکیه، اروپا و آمریکا و روسیه هر کدام ظاهراً از یکی از طرف‌های درگیر در این بحران حمایت می‌کنند.
در یک طرف این جنگ دولت وفاق ملی به رهبری فائز السراج قرار دارد که در پایان ۲۰۱۵ بر اساس توافقی زیر نظر سازمان ملل تشکیل شده و طرف دیگر آن هم مقامات شرق این کشور تحت رهبری عقیله صالح رئیس مجلس نمایندگان لیبی مورد حمایت ارتش ملی به فرماندهی ژنرال خلیفه حفتر قرار دارد. دولت مستقر در طرابلس از سوی سازمان ملل متحد به رسمیت شناخته شده و برخی از کشورهای جهان از جمله ترکیه و قطر از آن حمایت می‌کنند. در مقابل، نیروهایی به فرماندهی ژنرال خلیفه حفتر که در شرق لیبی مستقر است بخش اعظم تأسیسات نفتی کشور را در کنترل دارند. اما درآمد حاصل از نفت توسط بانک مرکزی لیبی که در طرابلس است کنترل می‌شود.
حفتر که مورد حمایت برخی از کشورها از جمله امارات متحده عربی، مصر، عربستان سعودی، روسیه و فرانسه قرار دارد، در تلاش است تا با ورود به طرابلس، دولت سراج را که مورد حمایت سازمان ملل متحد است، سرنگون کند، در مقابل کشورهای دیگری از جمله ترکیه، قطر و بخشی از کشورهای اروپایی نیز تلاش می‌کنند از هیچ گونه حمایتی از دولت مرکزی این کشور دریغ نکنند.
رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه در سخنانی اعلام کرده بود: «در پاسخ به آنانی که می‌گویند ترکیه در لیبی دخالت می‌کند، می گویم اگر شما دعوت رسمی دولت لیبی از آنکارا برای اعطای کمک به آن دولت رسمی مورد تأیید سازمان ملل را دخالت تلقی می‌کنید، درباره حضور ۵ هزار سودانی و ۲ هزار مزدور وابسته به شرکت واگنر روسیه در لیبی چه می‌گوئید، حتی از آنها نمی‌پرسید که به چه عنوانی وارد لیبی شده و مأموریت آنها در این کشور چیست؟»
این در حالی است که مصر رایزنی‌های گسترده‌ای را برای مقابله با اعزام نیرو از سوی ترکیه به لیبی شروع کرده است.
دولت وفاق زیر حملات سنگین نیروهای حفتر درخواست کمک نظامی از ترکیه کرد
در شرایطی که دولت وفاق ملی لیبی مستقر در طرابلس در حال مبارزه و دفع حمله‌های صورت گرفته از جانب نیروهای وابسته به ژنرال «خلیفه حفتر» است، یک مقام این دولت تأیید کرد که درخواستی رسمی از جانب دولت وفاق ملی برای دریافت پشتیبانی نظامی هوایی، زمینی، دریایی به ترکیه ارائه شده است.
از سوی دیگر یک منبع آگاه به الجزیره اعلام کرد: ترکیه به لیبی مستشاران نظامی اعزام و تجهیزات و پدافند هوایی ارسال می‌کند. اگر مصر و امارات به نفع حفتر وارد عمل شوند، نیروهای ویژه ترکیه هم برای دفع این دخالت وارد عمل خواهند شد.
این در حالی است که الجزیره گزارش داد که بر اساس اطلاعات برخی منابع؛ آنکارا عوامل اطلاعاتی خود را به دنبال امضای توافق با طرابلس به لیبی اعزام کرده است.
«سینان سویلماز» تحلیلگر نزدیک به دولت ترکیه به الجزیره گفت: «با توجه به اینکه مرز زمینی میان ترکیه و لیبی وجود ندارد و بُعد مسافتی که وجود دارد هر تصمیمی درباره اعزام نیروها به لیبی با اعزام شمار زیادی از نیروهای ارتش با تجهیزات نظامی و لجستیکی زیاد و گشودن خط ترابری هوایی و دریایی برای کمک به این نیروها خواهد بود. اعزام این حجم از نیرو بدون حمایت و پشتیبانی کافی با اصول نظامی همخوانی ندارد و باید حتماً پشتیبانی رخ دهد».
همزمان الجزیره گزارش داد که آنکارا به دنبال امتیاز گرفتن از مسکو در لیبی در مقابل دادن امتیاز درباره سوریه است یعنی به این صورت که به روسیه به حفتر فشار وارد کند تا به طرابلس حمله نکند و در مقابل در ادلب سوریه، ترکیه امتیاز بدهد.
راز دخالت نظامی ترکیه در لیبی
همزمان اسکای نیوز در گزارشی به راز تحرکات ترکیه در لیبی پرداخته و علت آن را حجم بزرگ سرمایه گذاری ترکیه در لیبی که ارزش آن بالغ بر ۲۸.۹ میلیارد دلار می‌رسد، دانسته است.
این رسانه می‌نویسد: «پیمانکاران ترکیه پروژه‌های بزرگی در لیبی دارند که ارزش آن بالغ بر ۲۸.۹ میلیارد دلار است و شاید این هدف واقعی حمایت گسترده ترکیه از دولت سراج باشد ترک‌ها پروژه‌های نیمه تمامی دارند که وعده داده اند که آنها را کامل کنند. حمله حفتر به طرابلس همه طمع ورزی های ترکیه را ناکام گذاشته است».
«عبدالباری عطوان» تحلیلگر معروف جهان عرب درباره اعزام نیروهای ترکیه به لیبی در مطلبی در رأی الیوم آورده است: «رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه از آمادگی برای ورود به جنگ کنونی در لیبی و حمایت کامل از دولت وفاق ملی علیه خلیفه حفتر خبر داده است که طرابلس را محاصره کرده و نیروهایش در حال پیشروی سریع با حمایت مصر، امارات، روسیه، ایتالیا و فرانسه هستند و درگیری خونینی در جریان است.
وی می‌نویسد: اردوغان در سفر سرزده به تونس که در معیت آن شمار زیادی از مستشاران نظامی بودند، تیر اول و مهم در این دخالت نظامی را هنگامی که گفت که حمایت همه جانبه ای از دولت طرابلس به عمل می‌آوریم، شلیک کرد. اردوغان با روس‌ها در رویارویی نظامی مستقیم قرار خواهد گرفت که آنها را متهم به اعزام ۲۰۰۰ مزدور از طریق شرکت روسی واگنر نزدیک به کرملین کرده است.
هیأت ترک دست خالی از مسکو بازگشته است
عطوان آورده است: این بحران روابط میان ترکیه و روسیه پس از شکست هیأتی که اردوغان به مسکو برای رایزنی درباره سوریه و لیبی اعزام کرده بود، رخ می‌دهد این مذاکرات که سه روز به طول انجامید و بسیار طولانی‌تر از حد انتظار بود، به توافقی منجر نشد و بر اساس گزارش‌های واصله، هیأت ترکی که شامل نظامیان و افسران اطلاعاتی عالی رتبه بود، با خشم و ناامیدی به آنکارا بازگشت زیرا روس‌ها بر موضع خود در ادلب سوریه و طرابلس لیبی اصرار کردند و با دخالت نظامی ترکیه در لیبی مخالفت کردند.
وی نوشت: سفر اردوغان به تونس طوفانی به راه انداخت به ویژه پس از اینکه اردوغان و فتحی پاشا وزیر کشور دولت وفاق لیبی از ائتلاف تونسی-الجزایری-ترکیه‌ای در زمینه همکاری اقتصادی و ثبات سیاسی و اقتصادی در لیبی سخن راندند و اینگونه برداشت شد که تونس در صف حامیان دولت وفاق ملی لیبی است که رشیده النیفر مشاور رسانه‌ای رئیس جمهور تونس آنرا رد و اعلام بی طرفی کرد. شایعات گسترده‌ای درباره قصد ترکیه برای اعزام پایگاه نظامی در تونس و استفاده از آن به عنوان محل پذیرش نیروها و تجهیزات مخابره شد که ریاست جمهوری تونس آنرا نیز تکذیب کرد.
عطوان تاکید کرد: ورود نیروهای ترکیه به لیبی آتش جنگ منطقه‌ای را شعله ور خواهد کرد و به نظر می‌رسد که اردوغان در آستانه ماجراجویی یا قمار بزرگ زندگی سیاسی خود است به ویژه که ماجراجویی آن در سوریه مشکلات زیادی به دنبال داشته است و راه به جایی نبرده است.
وی می‌نویسد: اردوغان نمی‌خواهد که لیبی هم به مصر دیگری تبدیل شود و ژنرال حفتر به عبدالفتاح السیسی دیگری تبدیل شود و از همین رو تمام توان خود را پشت این دولت وفاق ملی گذاشته است و گزینه‌ای بسیار هزینه آور از حیث مالی، بشری و سیاسی است. اردوغان برای اولین بار از حضور یک میلیون شهروند لیبیایی اصالتاً ترک در لیبی سخن می‌گوید که باید مورد حمایت قرار گیرند اما آیا این شهروندان که وی از آنها به عنوان پوششی برای دخالت نظامی قریب الوقوع سخن می‌گوید جانشان در خطر است؟ از جانب چه کسی؟
عطوان آورده است: طرابلس مانند سوریه در همسایگی ترکیه نیست و فاصله زیادی با آن دارد و این از حیث معیارهای نظامی موفقیت دخالت نظامی را زیر سوال می‌برد از سویی کشورهای بزرگی در اردوی مقابل هستند چه منطقه‌ای و چه بین المللی برخی مانند مصر و سودان همسایه لیبی هستند و لیبی را بخشی از امنیت ملی خود می‌دانند.
به هر حال قدر مسلم آن است که اردوغان به ماجراجویی در لیبی روی آورده است که در مسیر آن خطرات بزرگی نهفته است و می‌توان از آن به عنوان باتلاقی نام برد که وی در حال نزدیک شدن به آن است؛ به ویژه که هم اکنون نبردی سنگین میان نیروهای ژنرال حفتر و نیروهای وابسته به دولت وفاق جریان دارد.
