تحلیلگر مسائل غرب آسیا در گفت‌وگو با خبرگزاری فارس ضمن تحلیل برخی وقایع سال اخیر در غرب آسیا تاکید کرد قطعا منطقه ادلب دیر یا زود توسط ارتش سوریه و نیروهای هم ردیف آن آزاد خواهد شد و آنکارا نمی‌تواند به اشغالگری خود در این منطقه ادامه دهد.
«سید هادی سیدافقهی» تحلیلگر مسائل غرب آسیا به بخشی از عمده‌ترین تحولات در مناسبات ایران با سه کشور عراق، عربستان و سوریه در سالی که گذشت، پرداخت.
* موانع پیش روی توسعه مناسبات ایران و عراق
وی در ابتدای این گفتگو به انقلاب اسلامی ایران و نقش آفرینی آن در منطقه پرداخت و با بیان اینکه حضور انقلاب اسلامی و عملکرد آن در سطح منطقه، در یک سال اخیر حضوری گسترده، متنوع و پر فراز و نشیب بوده است، به مولفه‌های این حضور اشاره کرد.
سیدافقهی یکی از مولفه‌های این حضور را وزارت خارجه به عنوان سکاندار دیپلماسی ما در سطح منطقه برشمرد و مولفه دوم را نیروی قدس سپاه پاسداران که سکاندار محور مقاومت و فرماندهی محور مقاومت در منطقه است و مولفه سوم را نیز سایر ارگان‌ها که در ابعاد امنیتی، فرهنگی، اجتماعی و … به ایفای نقش می‌‌پردازند، خواند.
این تحلیلگر مسائل غرب آسیا در این خصوص کشور عراق را مورد اشاره قرار داد و گفت: ما با عراق به عنوان مهمترین همسایه، دارای گسترده‌ترین روابط هستیم.
وی به مناسبات دیرینه ایران و عراق و اشتراکات دینی، آیینی، فرهنگی، سیاسی و همچنین منافع اقتصادی مشترک و اشتراکات در مسائل راهبردی و امنیتی در منطقه اشاره کرد و افزود: در یک سال اخیر و مخصوصا در سه ماه اخیر سال ۱۳۹۸ شاهد فراز و فرودهای بسیار خطرناک و سرنوشت سازی بودیم.
سیدافقهی به حضور اشغالگرانه و متجاوزانه نیروهای آمریکایی در عراق اشاره کرد و آن را از موانع پیش روی توسعه روابط بین ایران و عراق برشمرد و گفت: اوج این حضور و چالش‌زایی، عملیات تروریستی آمریکا در به شهادت رساندن «سردار سپهبد حاج قاسم سلیمانی» فرمانده سابق نیروی قدس سپاه و همرزم شهیدش «ابومهدی المهندس» معاون الحشدالشعبی و همراهانشان بود.
وی اضافه کرد: بعد از این عملیات تروریستی، ایران بلافاصله پاسخ کوبنده‌ای داد و پایگاه بسیار مهم و راهبردی آمریکا در عین الاسد در عمق خاک عراق را موشک باران کرد. پیرو این حادثه، پارلمان عراق توافقنامه همکاری‌های راهبردی با آمریکایی‌ها را لغو و تظاهرات میلیونی در راستای اخراج نیروهای بیگانه و مخصوصا نیروهای آمریکایی و ائتلاف آن در بغداد و بسیاری از شهرهای عراق برگزار شد.
این تحلیلگر مسائل منطقه در عین حال یادآور شد: متاسفانه این چالش در حال حاضر در داخل عراق از سوی آمریکایی‌ها علیه نیروهای مسلح عراقی که شامل الحشد الشعبی، ارتش عراق و نیروهای امنیت داخلی است، ادامه دارد.
*ایران هرگز تسلیم موانع و چالش‌آفرینی‌ها نشد
وی همچنین خاطرنشان کرد: علیرغم این چالش‌ها و موانع، جمهوری اسلامی ایران هرگز تسلیم این موانع و چالش آفرینی نشده و همچنان به همکاری‌ها و حمایت‌های خود از فرآیند دموکراسی و نقش آفرینی مردم عراق در انتخابات پارلمانی و در انتخاب رئیس جمهور ادامه داده و از اراده مردم عراق حمایت کرده و به آن احترام گذاشته است.
سیدافقهی به دیدارهای خوب مقامات عالیرتبه ایران با مقامات عراقی در یک سال اخیر در سطوح مختلف سیاسی، اقتصادی، راهبردی و امنیتی اشاره کرد و با بیان اینکه تلاش دشمن بر این است که دیوار بی‌اعتمادی نه فقط بین دو نظام، بلکه بین دو ملت ایران و عراق ایجاد کند، یادآور شد: تاکنون تمام ترفندها و برنامه‌ریزی‌ها با هزینه سنگینی که با کمال تأسف توسط کشورهای حوزه جنوب خلیج فارس صورت گرفته با ناکامی و شکست مواجه شده است.
* پیوند دو ملت در مراسم اربعین حسینی (ع)
وی خاطرنشان کرد: مهمترین فرآیند باشکوه پیوند این دو ملت در مراسم اربعین حسینی (ع) تجلی یافت و این فرآیند باشکوه هم آمریکایی‌ها و صهیونیست‌ها و هم برخی از حاکمان حوزه خلیج فارس را به شدت نگران کرده است.
این کارشناس مسائل منطقه با ذکر این نکته که باید برای حفظ این دستاورد بزرگ و سایر دستاوردهای فیمابین دو کشور و ملت تلاش کنیم، اظهار داشت: بنا به فرمایش مقام معظم رهبری به خصوص بعد از شهادت سردار بزرگوار حاج قاسم سلیمانی، رویکرد ایران و عراق باید اخراج نیروهای آمریکایی در گام اول از عراق و در گام دوم، اخراج آمریکایی‌ها از کل منطقه غرب آسیا باشد.
به باور سیدافقهی قطعا این فرآیند نیازمند تشریک مساعی بین تمام کشورها و سازمان‌ها و مولفه‌های محور مقاومت است و برنامه‌ریزی درازمدت و اتاق عملیات مشترک برای تقسیم کارها و ماموریت‌ها در این خصوص ضروری است.
این کارشناس مسائل منطقه در این گفتگو درباره اقداماتی که بایستی در دستورکار عراقی‌ها قرار بگیرد نیز اظهار داشت: هر چه زودتر جریان‌های سیاسی عراق باید به اجماعی به منظور انتخاب نخست‌وزیر مقتدر و مورد پذیرش اکثریت دست یابند تا در کار نخست‌وزیر منتخب جدید کارشکنی صورت نگیرد. نیروهای مسلح مخصوصا الحشدالشعبی باید بازتوانی و تقویت شوند، با توجه به تأکید مراجع عالیقدر عظام هر چه سریع‌تر قانون انتخابات و انتخابات زودهنگام در عراق صورت بگیرد و برای خروج نیروهای آمریکایی نیز نیاز به برنامه سیاسی و همچنین فشار امنیتی است.
وی مبارزه با فساد سیاسی، اقتصادی و مالی که یکی از انگیزه‌های اصلی تظاهرات مردم عراق بود را از جمله مواردی برشمرد که در عراق باید مورد توجه قرار بگیرد تا از شرایط کنونی عبور کنند.
*چشم انداز راهبردی و دقیقی با عراق تعریف نکرده‌ایم
این تحلیلگر مسائل غرب آسیا در ارزیابی از عملکرد دستگاه دیپلماسی در قبال تحولات یک سال اخیر عراق خاطرنشان کرد: عملکرد خوب بوده، ولی هنوز چشم انداز راهبردی و دقیقی برای تنظیم سیاست خارجی با عراق تعریف نکرده‌ایم. برنامه‌ها روتین و عادی است و نه عراقی‌ها و نه ما راهبردی در این خصوص تهیه نکرده‌ایم که با یکدیگر در میان بگذاریم.
*چند بار وزارت خارجه ایران، سعودی‌ها را به میز مذاکره دعوت کرد
سیدافقهی در ادامه این گفتگو با فارس در خصوص مناسبات ایران و عربستان در یک سال گذشته یادآور شد: متاسفانه علیرغم تلاش‌هایی که دستگاه دیپلماسی ایران و مسئولان عالیرتبه در سطح رهبری و ریاست جمهوری انجام دادند که فتح بابی با سعودی‌ها بشود و بیش از این آلت دست آمریکایی‌ها نباشند و خودشان را درگیر طرح ها و برنامه‌های جنگ طلبانه آمریکا در منطقه نکنند، ولی شاهد تحولی در این مناسبات نبودیم.
وی از نکات مهم چالشی بین ایران و عربستان را جنگ یمن برشمرد و افزود: تلاش زیاد و صادقانه‌ای صورت دادیم و حتی گام‌های خوبی هم برداشتیم که بتوانیم این جنگ را تبدیل به گفتمان سیاسی کنیم و از طریق گفتگوی سیاسی بین دولت قانونی و مشروع یمن یعنی دولت فعلی در صنعا و بین عربستان سعودی که حامی اصلی گروه‌های تروریستی و دولت مستعفی عبدربه منصور هادی است میانجیگری را انجام دهیم، ولی از آنجایی که این تفاهم و پایان جنگ و تشکیل حکومت وفاق ملی در یمن به نفع آمریکا و رژیم صهیونیستی نیست، همواره مانع تحقق صلح در یمن شده‌اند.
سیدافقهی از دیگر مسائل اختلافی بین عربستان و ایران را طرح معامله قرن و نقش محوری عربستان سعودی و همکاری آن با رژیم صهیونیستی که آن هم به دستور آمریکا انجام شده، عنوان کرد.
وی به روابط فیمابین ایران و عربستان در منطقه نیز اشاره کرد و گفت: در همین راستا چند بار وزارت خارجه ایران مستقیم و غیرمستقیم، رسمی و غیررسمی سعودی‌ها را به نشست و بحث سیاسی پای میز مذاکره دعوت کرد که مهمترین آن طرح صلح هرمز بود که حسن روحانی رئیس جمهوری هم به عربستان و هم به پنج کشور شورای همکاری خلیج فارس ارائه کرد، ولی متاسفانه تاکنون پاسخ شفاف و مشخصی از سعودی‌ها، اماراتی‌ها و بحرینی‌ها ندیدیم.
*رابطه ایران با شورای همکاری یکنواخت نیست
این کارشناس مسائل غرب آسیا با تأکید بر این نکته که ایران با سایر کشورهای حوزه جنوبی خلیج فارس هیچ مشکلی ندارد و مایل است که اختلافات فیمابین اگر وجود داشته باشد از طریق گفتگو حل و فصل شود، اظهار داشت: در حال حاضر رابطه ایران با شورای همکاری خلیج فارس یکنواخت و یکسان نیست، الان تقریبا شش کشور عضو شورای همکاری به دو بلوک و جبهه تقسیم شده‌اند. یک جبهه روابط حسنه با ایران دارند که عبارتند از سلطنت عمان، قطر و کویت و جبهه دیگر که متاسفانه با ما رابطه خصمانه دارند عربستان سعودی، امارات متحده عربی و بحرین هستند.
سیدافقهی خاطرنشان کرد: تلاش بر این است که جلوی تنش‌زایی گرفته شود و ایران نیز حاضر است هم با عربستان سعودی و هم سایر کشورهای حوزه خلیج فارس پای میز مذاکره بنشیند و بدون دخالت آمریکایی‌ها و یا هر کشور بیگانه‌ای که در منطقه حضور تاریخی ندارد و صاحب آب و خاک نیست، گفتگو کرده و مسائل را حل و فصل کند.
*دستگاه دیپلماسی ایران در حوزه مناسبات با عربستان فعال بوده
وی بر این باور است که دستگاه دیپلماسی جمهوری اسلامی ایران در حوزه مناسبات با عربستان فعال بوده و افزود: گرچه نتایجی که ایران می‌خواسته به دست نیاورده، ولی تلاش خود را صورت داده است.
به گفته این تحلیلگر مسائل منطقه علت برخی ناکامی‌ها طرف مقابل است که باید به نداهای صلح طلبانه و دعوت‌های ایران برای حل و فصل مسائل فیمابین پاسخ دهد و در این زمینه گام بردارد.
سیدافقهی در ارزیابی‌اش از چشم انداز مناسبات ایران و عربستان عنوان کرد: با توجه با پیچیدگی وضعیت سیاسی، امنیتی و راهبردی منطقه و فراوانی مناطق بحران و پرونده‌های سنگین عراق، سوریه، یمن و قیام مردم بحرین و مخصوصا مسئله اصلی جهان اسلام یعنی فلسطین و بحث توطئه معامله قرن، اگر این موارد حل نشود و دخالت‌های آمریکا در منطقه متوقف نشده و این کشور از منطقه غرب آسیا اخراج نشود، با کمال تأسف افق چشم انداز خیلی روشن و امیدبخش نیست.
وی اضافه کرد: افزون بر این نقش عربستان سعودی در سازمان کشورهای صادر کننده نفت اوپک و افزایش تزریق نفت در بازار که باعث سقوط قیمت نفت تا مرز ۲۸ دلار شده کمکی به ثبات اقتصادی منطقه نخواهد کرد. علاوه بر این عربستان سعودی قطعا خودش بیش از دیگر کشورهای صادرکننده نفت از این اقدام نابخردانه متضرر خواهد شد.
*منطقه ادلب دیر یا زود توسط ارتش سوریه و نیروهای هم ردیف آن آزاد خواهد شد
این تحلیلگر مسائل غرب آسیا در بخش دیگری از این گفتگو درباره تحولات سوریه و عملکرد ایران در قبال این تحولات در یک سالی که گذشت نیز عنوان کرد: آمریکا با اقدام تروریستی در به شهادت رساندن سردار سلیمانی بر این باور بود که محور مقاومت و مخصوصا حضور مستشاری نظامی ایران در سوریه به شدت تضعیف خواهد شد، در حالی که اگر بخواهیم به تحولات میدانی سوریه در سه چهار ماهه اخیر نظری بیفکنیم، مخصوصا بعد از شهادت آن بزرگوار، به این نتیجه خواهیم رسید که این شهادت و عملیات تروریستی نه فقط بر این حضور اثر منفی نگذاشته، بلکه پیروزی‌های چشمگیر، پرشتاب، ارزشمند و راهبردی در سوریه رقم خورده است به خصوص در منطقه ادلب که آخرین مربع حضور نیروهای تروریستی مورد حمایت کشور ترکیه بود.
وی توضیح داد: در عملیات دو سه ماه اخیر مساحتی به وسعت دو هزار کیلومتر مربع از دست تروریست‌ها آزاد شد. مناطق استراتژیک و راه‌های مواصلاتی بسیار حساس مانند اتوبان بین‌المللی دمشق تا حلب، شهرهای مهم مانند خان طومان، سراقب، خان شیخون و مروه النعمان و ده‌ها روستا، دشت و تپه‌های حساس مانند تل العیس و خلصه آزاد شدند و بعد از توافق مسکو و آنکارا که در دیدار اخیر پوتین و اردوغان روسای جمهور روسیه و ترکیه صورت گرفت، مقرر شد که دو راه استراتژیک M5 و M4 برای عبور و مرور مواصلاتی دمشق در نظر گرفته شود.
این کارشناس مسائل منطقه همچنین گفت که قطعا منطقه ادلب دیر یا زود توسط ارتش سوریه و نیروهای هم ردیف آن آزاد خواهد شد و آقای اردوغان نمی‌تواند به اشغالگری خود در این منطقه ادامه دهد.
سیدافقهی به منطقه شرق فرات نیز اشاره کرد و گفت: متاسفانه در آن منطقه هنوز نیروهای آمریکایی حضور دارند، مخصوصا مناطق نفت خیز که مورد طمع آقای ترامپ است و متاسفانه با حضور نیروهای نظامی آمریکا نفت سوریه توسط آمریکا به سرقت می‌رود.
وی به بحث بازسازی در سوریه نیز پرداخت و افزود: در سفر اخیری که سه هفته در این مناطق بودم شاهد جنب و جوش غیرطبیعی و فوق العاده سازمان‌ها و مراکز خدمات زیرساختی سوریه بودم، هم به لحاظ ترمیم و اصلاح شبکه آب، برق و فاضلاب و هم تعمیر مدارس و مراکز درمانی و هم احیای کارخانجات و شرکت‌هایی که در نتیجه جنگ ویرانگر تروریست‌ها آسیب‌های جدی دیده بود.
این تحلیلگر مسائل غرب آسیا یادآور شد: در کنار این مسئله، شاهد بازگشت تدریجی و با شیب ملایم مردم آواره و جنگ زده سوریه از لبنان و از مناطق آزاد شده به شهرها و روستاهای خودشان هستیم و یک حرکت بسیار گسترده و چشمگیر کشاورزی که در آستانه فصل بهار است، کاملا مشهود بود که برای رونق گرفتن اقتصاد سوریه امیدبخش است.
وی عنوان کرد: در بعد سیاسی تلاش زیادی صورت گرفت که مسائل سوریه به مرور زمان از مرحله نظامی و امنیتی به مرحله سیاسی منتقل شود، لذا از ژنو شروع شد؛ ولی به دلیل کارشکنی‌های سعودی‌ها و قطر‌ی‌ها مذاکرات رسمی دولت سوریه با گروه‌های معارض در ژنو به بن بست رسید، بعد با ابتکار ایران و روسیه از ترکیه دعوت به عمل آمد و جلسات آستانه شروع شد.
وی با بیان اینکه نشست‌های آستانه موفقیت نسبی داشت و در آنجا می‌توان گفت وزارت خارجه ایران نقش فعالی داشت، خاطرنشان کرد: در کنار مذاکرات و جلسات آستانه، جلسات سوچی بود که عمدتا با حضور و مشارکت روسیه و ترکیه بود، ولی می‌توان گفت روس‌ها به نیابت از سوری‌ها و ایران با ترکیه مذاکره می‌کردند. افزون بر این باز جمهوری اسلامی ایران، تلاش‌های فراوانی به خرج داد تا بتواند دیدگاه‌های سوری‌ها و ترکیه را به هم نزدیک کند، چند بار ملاقات‌هایی بین مقامات امنیتی سوریه و ترکیه صورت گرفت، ولی تا زمانی که ترکیه بخشی از مناطق شمال سوریه را در اشغال دارد، دولت سوریه بر این باور نیست که آقای اردوغان واقعا آماده گفتگوی جدی و ترمیم رابطه فیمابین سوریه و ترکیه باشد.
*چشم انداز روشن سوریه
وی با بیان اینکه چشم انداز آینده سوریه نسبتا روشن است، اظهار داشت: بعد از شهادت سردار سلیمانی و جانشینی سردار قاآنی، قدرت، استحکام و انسجام به قوت خودش باقی است. نقش آفرینی و حمایت ایران از محور مقاومت، حمایت از ارتش سوریه و حضور مستشاری قوی ایران در سوریه، همچنان ادامه خواهد داشت و قطعا سوریه بر تروریسم غلبه خواهد یافت.
این کارشناس مسائل منطقه اضافه کرد: در مذاکرات دوستانه با مسئولان سیاسی، نظامی و فرهنگی سوریه شاهد اراده و عزم جزم آنها برای شکست تروریسم و پایان دادن به اشغالگری آمریکا و ترکیه بودیم. تا جایی که بشود از طریق مذاکرات سیاسی و آنجا که بخواهند مقاومت کرده و اشغالگری را تحمیل کنند، قطعا نیروهای مسلح سوریه دفاع خواهند کرد و خواهند جنگید، چرا که وظیفه نیروهای مسلح سوریه است که اجازه ندهند خاکشان در اختیار بیگانگان قرار بگیرد.
سیدافقهی در خصوص برخی تحلیل‌ها مبنی بر اینکه به نظر می‌رسد روند آستانه به گوشه‌ای گذاشته شده و عملا فاقد کارایی شده و به نوعی ایران در این میانه به کنار گذاشته شده است، با یادآوری این نکته که ما نمی‌توانیم به جای سوری‌ها در سوریه نقش آفرینی کنیم، اظهار داشت: از ما دعوتی به عمل آمده و در یک چارچوب تعریف شده و کاملا شفاف، در سوریه حضور داریم. عنوان اصلی همان بحث مدافعان حرم، مبارزه با تروریسم و جلوگیری از تجزیه و تقسیم کشور سوریه است و همچنین شرکت در بازسازی ویرانی‌هایی که تروریست‌ها روی دست مردم سوریه گذاشتند.
*نقش بی‌بدیل سردار سلیمانی در دعوت روس‌ها و اقناع آنها برای حضور در سوریه
وی با بیان اینکه این حضور ابعاد مختلف امنیتی، سیاسی، راهبردی، اجتماعی و اقتصادی دارد، گفت: اینکه گفته می‌شود روس‌ها می‌خواهند ما را در آنجا تضعیف کنند، نه به نفعشان است و نه می‌توانند ما را تضعیف کنند. ما هم درصدد رقابت با روس‌ها در سوریه نیستیم، آنها اهداف خاص خود را دارند و ما هم اهداف تعریف شده خود را داریم و هیچکدام درصدد این نبودیم همدیگر را تضعیف کنیم و ما از روس‌ها برای حضور در سوریه دعوت کردیم.
سیدافقهی تصریح کرد: اینجا نقش سردار سلیمانی نقش بی بدیل و انکارناپذیر در دعوت روس‌ها و اقناع آنها برای حضور در سوریه، نقشی تاریخی است و هرگز تاریخ نمی‌تواند این نقش را فراموش کند. چطور می‌شود ما که از آنها دعوت کردیم و بعد بخواهیم همدیگر را تضعیف کنیم.
وی خاطرنشان کرد: شواهد میدانی حاکی از این است که تصمیم بر این است به همکاری‌های راهبردی در سوریه ادامه دهیم، حالا ممکن است در برخی سطوح تاکتیکی اختلاف نظراتی با روس‌ها داشته باشیم، حتی سوری‌ها بعضی وقت‌ها با روسیه در اولویت‌ها و شیوه کارکردها اختلاف نظرهایی دارند، ولی در بعد راهبردی همکاری‌های بسیار صمیمانه و خوبی با روسیه در سوریه داریم و اینکه گفته شود روسیه درصدد حذف و تضعیف ایران است، حرف درستی نیست.
*حرف مفت صهیونیست‌ها
این تحلیلگر مسائل منطقه همچنین با اشاره به تلاش‌های رژیم صهیونیستی برای تضعیف حضور ایران در سوریه، گفت: علیرغم اینکه در برخی اخبار گفته می‌شود که بمباران و حملات هوایی رژیم صهیونیستی که علیه اهدافی در خاک سوریه انجام می‌گیرد برای این است که حضور ایران در سوریه را تضعیف کند، حرف مفتی است، نه می‌تواند چنین کاری کند و نه ایران تسلیم چنین جوی می‌شود و نه اهدافی که می‌زند علیه اهداف ایران و یا حزب الله است، اینها کذب محض است.
وی افزود: اکثر حملات هوایی و بمباران‌های رژیم صهیونیستی بر علیه اهداف سوری است. چون ما حضور مستقل از نیروهای سوریه و اتاق عملیات مشترک ایران، روسیه و سوریه نداریم و برخی جاها که زده‌اند دوباره با اصرار و عزم جزم توسط سوری‌ها و ایرانی‌ها و حتی گاهی اوقات روس‌ها بازسازی شده است و این بمباران‌ها و آتش‌بازی‌ها برای اینکه رژیم صهیونیستی و آمریکایی‌ها بخواهند حضور ما را در سوریه کمرنگ و تضعیف کنند، یک خواب آشفته است که هرگز محقق نخواهد شد.
