به گزارش افق آنلاین ، در ایام ولادت با سعادت امام رضا علیه‌السلام قرار داریم؛ مولایی که ولیّ نعمت ما است و دل هر ایرانی بلکه تمام مسلمانان جهان به او گره خورده است. به همین مناسبت گفتگویی را با «طاهر قلی‌زاده محمدی» کارشناس مسائل دینی ترتیب دادیم تا به مسائلی همچون علت نامیده شده ایشان به «رضا» و برخی خصوصیات رفتاری ایشان بپردازیم. مشرح این گپ و گفت را در ادامه می‌خوانید.
* خصوصیات شخصیتی امام رضا علیه‌السلام را چگونه می‌شود توصیف کرد و آیا وجه تمایز خاصی در رفتار ایشان نسبت به سایر اهل بیت علیهم‌السلام می‌توان نام برد؟
یکی از عقاید مسلّم در بین شیعیان این است که تمامی اهل‌بیت علیهم‌السلام معصوم بوده و از خطا و لغزش مصون هستند، و این مصون بودن به این معنا خواهد بود که آن عزیزان کاری برخلاف شریعت و وظیفه انجام نخواهند داد و در این مسئله هیچ فرقی بین ائمه اطهار نیست؛ بله موقعیت زمانی، در بروز برخی ویژگی‌ها بی‌تأثیر نیست؛ لذا می‌بینیم ممکن است امام معصومی در برهه‌ای از زمان ناچار به اجرای کاری شوند که آن کار در زمانی دیگر ممکن نبوده و یا به صلاح نباشد لذا معتقدیم مثلاً امام صادق علیه‌السلام اگر در زمان سیدالشهداء می‌بودند همان کاری را می‌کردند که ایشان انجام دادند و یا اگر امام رضا علیه‌السلام در زمان امام عسکری علیه‌السلام بودند چنان رفتار می‌کردند که آن حضرت انجام دادند چه در ابعاد فردی چه خانوادگی و چه اجتماعی.
با توجه به این مطلب می‌توان گفت حضرت رضا علیه‌السلام از نگاه شخصیتی، تفاوت خاصی با سایر اهل‌بیت علیهم‌السلام نداشتند بلکه ایشان نیز تنها وظایف الهی و عمل به آنها را مدّنظر قرار داده بودند و به آن می‌پرداختند و البته همین سیره و خصوصیت باعث امتیاز این حضرات نسبت به سایر انسان‌ها می‌شد.
* پس علت تفاوت القابی که به اهل‌بیت علیهم‌السلام نسبت داده می‌شود چیست و چرا در بین اهل‌بیت علیهم‌السلام امام هشتم ملقّب به امام رضا علیه‌السلام شده‌اند؟
موقعیت‌های خاص زمانی و انسان‌هایی که در اطراف ائمه اطهار علیهم‌السلام بوده‌اند در شهرت و ترویج برخی القاب تأثیر مستقیم داشتند که این مسأله در مورد ثامن الائمه علیهم‌السلام نیز صدق می‌کند؛ در این مورد حدیثی از امام جواد علیه‌السلام مطرح شده که حضرت به خوبی علت شهرت این لقب را بیان می‌فرماید. در این حدیث آمده که ابونصر بزنطی نقل می‌کند که به امام جواد علیه‌السلام عرض کردم: قومی از مخالفان شما میگویند: پدرت را مأمون، رضا لقب داد و آن به خاطر این بود که به ولایتعهدی او راضی شد! که امام جواد علیه‌السلام در پاسخ به این ادعا فرمودند: «به خدا قسم، این افراد دروغ گفته و گناهکار شده‌اند. پدرم را خدای تعالی «رضا» لقب داده است، زیرا که به خداوندی خدا در آسمانش و به رسالت رسولالله و ائمه در زمینش راضی بود.» بزنطی در ادامه می‌پرسد: مگر همه پدرانتان چنین نبودند؟ حضرت فرمود: «آری». بزنطی ادامه می‌دهد: پس چرا فقط پدر شما به این لقب ملقّب شدند؟ حضرت فرمود: «چون مخالفان از دشمنانش مانند موافقان از دوستانش از وی راضی شدند و چنین چیزی برای پدرانش به وجود نیامد، لذا از میان همه به رضا ملقب شد». (عللالشرایع: ج ۲، ص ۲۳۷)
چنانکه در روایت نیز مشخص است توصیف حضرات به برخی از القاب تحت تأثیر زمان و افرادی بوده که با حضرات معصومین مواجه می‌شدند، وگرنه تمامی اهل‌بیت علیهم‌السلام یقیناً صادق، هادی، کاظم و یا اهل رضا بودند.
* اگر به صورت نمونه قرار باشد به برخی از خصوصیات رفتاری‌ای که از امام هشتم علیه‌السلام نقل شده اشاره داشته باشید به کدام یک اشاره خواهید کرد؟
در روایتی که از فردی به نام ابراهیم بن عباس نقل شده [کشف الغمه، ج ۳، ص ۱۵۶] خصوصیات رفتاری‌ای مورد اشاره قرار گرفته که می‌توان از آن به عنوان یک الگوی رفتاری عالی در زندگی فردی و اجتماعی نام برد. یکی از خصوصیات این هست: «مَا رَأَیْتُهُ جَفَا أَحَداً بِکَلَامٍ قَطُّ» یعنی حضرت هرگز در سخن گفتن با کسی به صورتی ناصحیح تکلم نمی‌فرمودند. متأسفانه کم نیستند کسانی که در محیط خانواده و یا اجتماع با صحبت‌هایی ناصحیح در مفهوم و یا لحن، اسباب کدورت و مشکلات متعددی را به وجود می‌آورند؛ کدورت‌هایی که بعضاً اسباب عداوت و دشمنی را به وجود می‌آورد و جلوی بسیاری از اتفاقات و برکاتی که می‌توانست سبب تحوّل و رسیدن به خوشبختی و سعادت‌مندی باشد را سدّ می‌کند.
یا در ادامه همین روایت می‌فرماید «مَا رَدَّ أَحَداً عَنْ حَاجَهٍ قَدَرَ عَلَیْهَا» یعنی اگر از حضرت تقاضایی می‌شد و اجابت آن خواسته در توان ایشان بود، مطلقاً در برآورده کردن آن درخواست کوتاهی نمی‌فرمودند. اگر همین نکات به ظاهر مختصر در زندگی امروزمان حاکم شود و در کلام نهایت دقت صورت گیرد و از سوی دیگر افراد مختلف هر آن چیزی را که در توانشان است از اطرافیانشان دریغ نکنند بسیاری از مشکلات کم خواهد شد.
* در باب مسائل اجتماعی و مشکلات اقتصادی، هستند افرادی که حال و روز خوبی این روزها ندارند. در این رابطه راهکاری از حضرت را می‌توان بیان کرد؟
بر اساس آیات قرآن کریم تغییر و تحوّل در زندگی افراد بر اساس رویکرد و تصمیمات و عملکرد خود انسان‌ها حاصل می‌شود «إِنَّ اللهَ لاَ یُغَیِّرُ مَا بِقَوْمٍ حَتَّى یُغَیِّرُواْ مَا بِأَنْفُسِهِمْ [رعد/ ۱۱] همانا خداوند حال قومى را تغییر نمىدهد تا زمانی که آنان خود جهت تغییر حرکت کنند». لزوم بصیرت داشتن و انتخاب آگاهانه و پرهیز از تحت‌تأثیر قرار گرفتن شایعات و تبلیغات مغرضان را عامل اصلی نجات جامعه می‌توان دانست؛ به هر حال اینکه به چه فرد و یا افرادی اعتماد می‌کنیم از مسائلی است که تأثیر مستقیم در زندگی خودمان و آینده فرزندانمان خواهد داشت؛ اگر امروز برخی خیانت‌ها و کم‌کاری‌ها را مشاهده می‌کنیم این حکایت از این است که کار در آن بخش چه‌بسا به فرد امینی سپرده نشده است؛ چراکه فرد امین هیچ‌‌گاه خیانت و کم‌کاری نمی‌کند و این مطلبی است که امام رضا علیه‌السلام به آن تصریح داشتند و فرمودند: «لَمْ یَخُنْکَ الاَْمینُ وَ لکِنِ ائْتَمَنْتَ الْخائِنَ؛ امین به تو خیانت نکرده [و نمى‌کند] اما [تو] خائن را امین تصوّر کرده‌اى» [تحف العقول ص: ۴۴۲]
پس ریشه‌ای‌ترین سبب حل مشکل را دقت در انتخاب‌هایی که داریم می‌توان نام برد اما در کنار این مسئله و تلاش در انتخاب مدیرانی امین و صادق و همچنین تلاش همگانی در رفع موانع پیش‌روی رشد اقتصادی؛ یقیناً بهترین کار داشتن حسّ نوع دوستی و گره‌گشایی از زندگی کسانی است که دچار مشکل شده‌اند و این مطلبی است که بنابر فرمایش حضرت رضا علیه‌السلام می‌تواند عدم دقّت در آن، انسان را تا مرز بدترین مردم شدن، پیش ببرد! «یَا عَلِیُّ إِنَّ شَرَّ النَّاسِ مَنْ مَنَعَ رِفْدَهُ وَ أَکَلَ وَحْدَهُ وَ جَلَدَ عَبْدَهُ؛ به راستى که بدترین مردم کسى است که یارى‌اش را [از مردم] باز دارد و تنها بخورد و زیردستش را مورد ستم قرار دهد.» [بحار الأنوار ج۷۵، ص: ۳۴۲]
تسنیم
