به گزارش افق انلاین ، نظام رتبه بندی لایدن (https://www.leidenranking.com) یکی از معتبرترین نظام‌های رتبه بندی بین المللی و وابسته به مرکز مطالعات علم و فناوری دانشگاه لایدن در هلند است. لایدن یکی از نظام‌های معتبر رتبه بندی است که فعالیت ارزیابی عملکرد علمی دانشگاه‌های جهان را از سال ۲۰۰۷ بر اساس شاخص‌های معتبر علم سنجی مورد ارزیابی و رتبه بندی قرار می‌دهد.

شاخص‌های این نظام به دو دسته کلی شاخص‌های تأثیر و همکاری‌های علمی تقسیم می‌شوند. این رتبه بندی در ۲۰ شاخص در قالب ۴ معیار کلی مرجعیت علمی، دیپلماسی علمی، دسترسی آزاد به انتشارات و تنوع جنسیتی انجام می‌گیرد. این ارزیابی‌ها از تولیدات علمی دانشگاه‌ها در سال‌های ۲۰۱۵ الی ۲۰۱۸ (با حداقل ۸۰۰ مقاله) به سال قبل پایگاه اطلاعاتی Web of Science استفاده کرده است.

نظام رتبه بندی لایدن بر خلاف سایر نظام‌های رتبه بندی موجود در سطح دنیا برای دانشگاه‌های حاضر در نظام خود رتبه‌ای واحد محاسبه نمی‌کند بلکه دانشگاه‌ها در کلیه معیارها و شاخص‌های موجود در نظام لایدن مورد رتبه بندی قرار می‌گیرند.

از این رو یکی از ویژگی‌های رتبه بندی لایدن این است که به دانشگاه‌های حاضر در رتبه بندی خود، رتبه کل که برگرفته از تأثیر کلیه شاخص‌ها و وزن‌های مرتبط با آنها است، اختصاص نمی‌دهد بلکه برای کلیه دانشگاه‌ها در این شاخص‌ها نمرات و رتبه‌ها را جداگانه محاسبه و منتشر می‌کند.

گروه رتبه بندی پایگاه استنادی علوم جهان اسلام گزارش وضعیت حضور دانشگاه‌های کشور در رتبه‌بندی لایدن در سال‌های مختلف را تهیه کرده است.

حضور دانشگاه‌های ایران در رتبه بندی لایدن ۲۰۲۰

همانطور که ملاحظه می‌شود تعداد دانشگاه‌های حاضر از ایران در رتبه بندی لایدن در سال ۲۰۱۳ سه مورد بود که سال ۲۰۱۹ به ۲۶ مورد و در سال ۲۰۲۰ به ۳۶ مورد افزایش پیدا کرده است، بررسی فوق نشان می‌دهد که از نظر دانشگاه‌های حاضر در این رتبه بندی در سال ۲۰۲۰ میزان رشد ۳۸ درصدی نسبت به سال ۲۰۱۹ داشته است.

رتبه اول ایران از نظر تعداد دانشگاه‌ها در منطقه و کشورهای اسلامی

در رتبه بندی لایدن در سال ۲۰۲۰ تعداد ۳۶ دانشگاه کشور حضور دارند که دانشگاه‌های علوم پزشکی ایران، ارومیه، صنعتی نوشیروانی بابل، صنعتی مالک اشتر، مازندران، شاهرود، صنعتی سهند، زنجان، شهید چمران اهواز و دانشگاه یزد برای اولین بار در این نظام رتبه بندی حضور یافته اند.

معیار مرجعیت علمی

جدول زیر عملکرد دانشگاه‌های کشور را در معیار مرجعیت علمی نشان می‌دهد. در معیار مرجعیت علمی تقریباً تمام دانشگاه‌های کشور (به جز ۴ دانشگاه) به لحاظ رتبه‌ای نسبت به سال گذشته عملکرد بهتری داشته اند و دانشگاه تهران که دانشگاه رتبه اول کشور است، از رتبه ۱۵۶ در سال ۲۰۱۹ به رتبه ۱۴۰ در سال ۲۰۲۰ رسیده است.

معیار دیپلماسی علمی

عملکرد دانشگاه‌های کشور در معیار دیپلماسی علمی در جدول زیر آمده است. در معیار دیپلماسی علمی رتبه برخی دانشگاه‌های کشور از جمله دانشگاه‌های تهران، علوم پزشکی تهران، تربیت مدرس، علوم پزشکی شهید بهشتی، فردوسی مشهد، شیراز، تبریز، شهید بهشتی و … نسبت به سال قبل ارتقا یافته است. با این حال بهترین رتبه کشور در این معیار از ۲۱۲ به ۲۰۱ رسیده است.

معیار دسترسی آزاد

در معیار دسترسی آزاد نیز رتبه دانشگاه‌های کشور از جمله تهران، علوم پزشکی تهران، تربیت مدرس، علوم پزشکی شهید بهشتی، علم وصنعت ایران، فردوسی مشهد، شیراز، تبریز و.. دارای رشد بوده اند. بهترین رتبه کشور توسط دانشگاه تهران بوده که از ۲۱۲ در سال ۲۰۱۹ به ۲۰۱ در سال ۲۰۲۰ ارتقا پیدا کرده است.

جدول زیر عملکرد جهانی دانشگاه‌های کشور در معیار دسترسی آزاد را نشان می‌دهد.

معیار جنسیت

جدول زیر عملکرد جهانی دانشگاه‌های کشور در معیار جنسیت را نشان می‌دهد. در معیار جنسیت رتبه شاهد ارتقای رتبه برخی دانشگاه‌های کشور از جمله دانشگاه‌های تهران، علوم پزشکی تهران، علوم پزشکی شهید بهشتی، تربیت مدرس، فردوسی مشهد، شیراز و … هستیم، با این حال بهترین رتبه کشور در این شاخص مربوط به دانشگاه علوم پزشکی تهران بوده که از ۱۸۶ به ۱۵۶ ارتقا پیدا کرده است.

جایگاه دانشگاه‌های کشورهای اسلامی در رتبه بندی لایدن ۲۰۲۰

شکل زیر مقایسه حضور دانشگاه‌های کشورهای اسلامی در رتبه بندی لایدن ۲۰۲۰ را نشان می‌دهد. همانطور که پیداست ایران با حضور ۳۶ دانشگاه در این نظام رتبه بندی، همچون سال‌های گذشته در بین کشورهای اسلامی رتبه نخست را به لحاظ تعداد دانشگاه برتر در اختیار خود دارد.

پس از ایران، ترکیه و مصر به ترتیب با ۳۰ و ۷ دانشگاه رتبه‌های دوم و سوم را دارند. در شکل تعداد دانشگاه‌های سایر کشورهای اسلامی در نظام رتبه بندی لایدن ۲۰۲۰ نشان داده شده است.

روش شناسی رتبه بندی لایدن

پایگاه رتبه بندی لایدن یکی از نظام‌های معتبر بین المللی است که از سال ۲۰۰۴ مراکز آموزش عالی را در سرتاسر جهان مورد ارزیابی و رتبه بندی قرار داده است. این نظام رتبه بندی دانشگاه‌های دنیا در ۲۰ شاخص در قالب ۴ معیار کلی مرجعیت علمی، دیپلماسی علمی، دسترسی آزاد به انتشارات و تنوع جنسیتی در لایدن مورد رتبه بندی قرار گرفتند.

معیار مرجعیت علمی (تاثیر علمی) از شاخص‌هایی چون مقالات ۱ درصد برتر، مقالات ۵ درصد برتر، مقالات ۱۰ درصد برتر و مقالات ۵۰ درصد برتر بهره گرفته است.

در معیار دیپلماسی علمی از شاخص‌هایی چون همکاری علمی، همکاری بین المللی، همکاری صنعتی، همکاری علمی با فاصله جغرافیایی کمتر از ۱۰۰ کیلومتر و همکاری علمی با فاصله جغرافیایی بیشتر از ۵۰۰۰ کیلومتر استفاده کرده است.

معیار دسترسی آزاد به انتشارات نیز از شاخص‌های انتشارات دسترسی آزاد، تعداد انتشارات دسترسی آزاد طلایی، انتشارات دسترسی آزاد هیبرید، انتشارات دسترسی آزاد برنز، انتشارت دسترسی آزاد سبز تشکیل می‌شود.

معیار تنوع جنسیتی نیز شامل شاخص‌های همکاری با نویسندگانی که جنسیت آنها مشخص نیست، نویسندگان مرد (به نسبت کل نویسندگان)، نویسندگان زن (به نسبت کل نویسندگان)، نویسندگان مرد (به نسبت تمام نویسندگان مرد و زن)، نویسندگان زن (به نسبت تمام نویسندگان مرد و زن) است.