سعدالله زارعی روزنامه‌نگار و تحلیلگر مسائل سیاسی و استراتژیک در جلسه هفتگی انصارحزب‌الله در بخش نخست سخنان خود به تشریح کامل ، ژئوپلتیکی، موقعیت تمدنی، موقعیت اقتصادی، مذهبی، موقعیت توریستی و از حیث زبانی و نژادی ایران و ترکیه پرداخت و ضمن برشمردن تشابهات و تفاوت‌های دو کشور گفت: ایران و ترکیه دو کشور بسیار مهم در جنوب غربی آسیا محسوب می‌شوند که این اهمیت هم از لحاظ سوق‌الجیشی و هم از حیث اثرگذاری بر سایر ملل و دولت‌های اسلامی در سطح دنیا است.
زارعی در بخش دوم سخنان خود به تحولات اخیر در منطقه اشاره کرد و گفت: تحولات منطقه‌ای از کشور تونس آغاز شد و به سرعت در کشورهای شمال آفریقا و آسیایی جنوب غربی پیشرفت کرد. در کشور تونس و مصر به سرعت و ظرف یک دوره ۲ تا ۳ هفته‌ای رژیم‌های بن‌علی و مبارک ساقط شدند و بعد به کشورهای دیگر سرایت کرد که هنوز ادامه دارد و از گرمای آن هم کاسته نشده است، اما آن سرعتی که در سقوط مبارک و بن علی اتفاق افتاد، در مورد علی عبدالله صالح و آل خلیفه و قذافی صورت نگرفت، در عین حال این رژیم‌ها در معرض فروپاشی قرار گرفتند و از اقتدار آنها در درون سرزمین‌هایشان به شدت کاسته شد، به‌گونه‌ای که می‌توانیم بگوییم امروزه قذافی اساساً بر لیبی حکومت نمی‌کند، صالح نیز همین‌طور و آل خلیفه هم حاکم بحرین نیست.
وی با تأکید بر اینکه این تحولات یک تحول مردمی است و بیش از هر چیز با واژه مردم شناخته می‌شود، اظهار داشت: در این تحولات احزاب شناخته شده و قدیمی این کشورها در ادامه جنبش شرکت کردند و در نقطه آغازین و جرقه‌های اولیه و هدایت ماجرا نقش برجسته‌ای نداشتند و متن توده‌های مردم آغازکننده بودند و این مسأله در تمامی این کشورها مشترک است و تفاوتی بین آنان نیست.
* قاطعانه می‌گوییم که جنبش‌های منطقه ضد‌آمریکایی و ضد‌اسرائیلی است
این کارشناس مسائل بینالملل ادامه داد: اینکه ما می‌گوییم مردمی هستند، به این معناست که اینها یک جریانات درون توده‌ای بودند و این واکنش‌ها برخاسته از یک برنامه‌ریزی سیاسی که قدرت‌ها بنشینند و برنامه‌ریزی کنند و بر مبنای آن عمل کنند، نبود و به همین دلیل است که می‌گوییم برخلاف برخی تبلیغات، این انقلاب‌ها فیس‌بوکی و مجازی نبودند.
این تحلیلگر مسائل سیاسی افزود: شاهد هستیم که در یمن روزانه تعدادی آدم کشته می‌شوند، اما حرکت متوقف نمی‌شود، درحالیکه فیس‌بوک هم دایما به آنها می‌گوید کارشان بی‌فایده است، ولی می‌بینیم که این اعتراضات و تظاهرات در یمن ادامه دارد. نکته دوم این است که این انقلاب‌ها یک انقلاب‌هایی هستند که علیه نظام‌های وابسته به پا خاسته‌اند، البته بعدها خواستند که عنوان انقلاب‌ها را تغییر دهند و اینکه با قاطعیت می‌گوییم که این جنبشها ضد آمریکایی و ضد اسرائیلی است را خدشه‌دار کنند و بگویند که ماجرای ۲۵ بهمن تهران که یک مقدار بسیار کمی از مخالفان جمهوری اسلامی به میدان آمدند و مثلاً به عنوان اینکه میخواهند کار مصری‌ها را در تهران انجام دهند، پس این جنبشها ضد آمریکایی نیستند. چون حکومت سوریه ضد آمریکایی است و مردم علیه آن تظاهرات کردند.
زارعی با تاکید بر اینکه این تجمعات و اعتراضات و تظاهرات ماهیتاً ضد آمریکایی و ضد اسرائیلی هستند، گفت: واقعیت آن است که هم درباره ایران و هم در مورد سوریه اینها کاریکاتوری درست کردند، نه اینکه یک واقعیت را به نمایش گذاشته باشند، بنابراین یک خصلت مشترک تمام این انقلاب‌ها این بود که این خیزش‌ها علیه رژیم‌های وابسته به آمریکا و همگرا با صهیونیست‌ها بود.
وی افزود: مساله سوم این است که این جنبشها به طور مشترک دارای خاستگاه‌های اسلامی بودند و بالاخره در نمازهای جمعه مردم حرف‌هایشان را زدند و نماز جمعه تابلوی آنها بود. حضرت امام(ره) جمله‌ای دارد که می‌فرماید: نماز بلندترین فریادهاست یعنی بهترین تابلو نماز است که ماهیت یک آدم و جمعیت را نشان می‌دهد. لذا مصری‌ها در میدان التحریر، یمنی‌ها در میدان تغییر، بحرینی‌ها در میدان لوءلوء و مردم لیبی در بنغازی و طرابلس و مصراته با نمازجمعه شروع کردند، درحالیکه در بعضی از این کشورها اساسا روز جمعه تعطیل نیست، مثلاً در تونس یکشنبه تعطیل است و اینها حرکتشان را از روز جمعه که روز مبارکی بوده و عید مسلمانان است و عنوان اسلامی دارد و از نماز جمعه که یک معنای سیاسی دارد، آغاز شد و با شعار الله‌اکبر آمدند و خواسته‌هایشان را بیان کردند که خواسته‌شان هم تغییر نظام سیاسی حاکم بوده است.
این کارشناس مسائل بینالملل خاطرنشان کرد: مساله سوم، مساله ایدئولوژی و اعتقادات اینهاست که اسلامی است، بنابراین قطعا این مسیر به کوتاه شدن دست استعمار از زندگی مسلمانان می‌انجامد و این جنبه سلبی است. روز گذشته مردم در یمن یکپارچه علیه آمریکا شعار می‌دادند، به خاطر اینکه متوجه شده‌اند که مانع سرراهشان آمریکاست و قطعا یکی از اهداف اصلی و نتایج این قیام‌ها قطع شدن دست استعمار از بلاد اسلامی است.
* جمهوری اسلامی باید در سطح منطقه و بینالملل حقوق مسلمانان را احیا کند
وی با تاکید بر اینکه ما به عنوان جمهوری اسلامی بایستی از موضع طرف مسلمان‌ها وارد بحث شویم و در سطح منطقه و بینالملل حقوق مسلمانان را احیا کنیم، اظهار داشت: ما باید با تحلیل دقیق نسبت به تحولات به این مساله توجه کنیم که چرا رهبر معظم انقلاب در خطبه‌های نماز جمعه پانزدهم بهمن ماه سال گذشته با صراحت از مردم مصر و ساقط شدن نظام مبارک حمایت می‌کنند، زیرا ایشان می‌بینند که این موج یک ظرفیتی دارد که اگر به درستی هدایت شود، چهره جهان اسلام و منطقه را به طور کل تغییر می‌دهد و ایران باید وارد شود و از اینکه مثلاً رابطه ما با عربستان خراب می‌شود، نترسد. امروز زمان ورود ما به صحنه است.
این تحلیلگر مسائل سیاسی افزود: این تحولات غیر از اینکه مسلمان‌ها را عزیز خواهد کرد، آنان را به سمت حاکمیت ارزش‌های اسلامی سوق می‌دهد و ما شاهد اسلامی‌تر شدن کشورها در سطح بین‌المللی خواهیم بود.
زارعی اظهارداشت: برحسب اینکه در داخل این کشورها چه مذهبی حاکم باشد و آن کشور چه سطح از نخبگان اسلامی را داشته باشد، تشکل‌های مذهبی، اسلامی، سیاسی در این کشورها چه موقعیت و جایگاهی داشته باشند، فرم نظام‌های سیاسی تغییر می‌کند. اینکه ما می‌گوییم حاکمیت ارزش‌های اسلامی، ممکن است در یک جا منجر به تشکیل حکومت اسلامی شود و ممکن است نشود. اما یک حکومتی که به نفع مسلمانان است، سر کار می‌آید؛ نظام‌هایی که اگرچه از اساس اسلامی نیستند اما در عین حال با مردم مسلمان همراهی داشته باشند و حقوق آنان را به رسمیت بشناسند، این گوناگونی دولت‌های آینده آنها نه تنها عیب و نقص برای کشورهای اسلامی نیست بلکه می‌تواند حسن هم باشد چرا‌که این تنوع به هر حال در بین مردم وجود دارد و ما نمی‌توانیم این تفاوت‌ها را انکار کنیم و به سرعت هم قابل تغییر نیست و بستر زمانی را می‌طلبد تا تغییر یابد و به این دلیل ما خواه ناخواه با گوناگونی حاکمیت کشورهای اسلامی مواجه خواهیم بود و این پدیده بدی هم نیست.
“برخی افراد طعنه می‌زنند که بعضی‌ها با اشاره به کشور ترکیه می‌گویند این کشوری که شما این قدر از آن دم می‌زنید و از دولت آقای اردوغان تعریف می‌کنید، این دولت که به معنای مبناهای حکومتی که اسلامگرا نیست و فقط در رفتار هوای مسلمانان را دارد، چرا این قدر خوشحالی می‌کنید که در ترکیه ژنرال‌ها رفته‌اند و لائیک‌ها رفته‌اند و یک حزب اسلامگرا سر کار آمده است. در پاسخ به اینها می‌گوییم بله، ما به ترکیه باتوجه به همه شرایط آن نگاه می‌کنیم. ما می‌خواهیم ظرفیت ترکیه متعلق به جهان اسلام و نه متعلق به اروپا و غرب و رژیم صهیونیستی باشد. ما می‌خواهیم ترکیه از فلسطین دفاع کند و نه از اسرائیل. ما می‌خواهیم ترکیه هوای مردم عراق را داشته باشد و نه هوای اشغالگران عراقی را و این چیزی است که ما از دولت ترکیه انتظار داریم “.
این کارشناس مسائل بینالملل با طرح این پرسش که جایگاه ایران و ترکیه در تحولات خاورمیانه و شمال آفریقا چیست، گفت: این تحول به میزانی که از عمق و اصالت برخوردار است، به ما نزدیک‌تر است و به میزانی که تحولات شکل فرمالیته پیدا می‌کند و بیشتر تغییر در فرم‌ها و قاعده‌هاست و نه تغییر در رویکردهای کلان و اساسی و عقیدتی، به ترکیه نزدیک می‌شود.
وی افزود: بنابراین می‌توانیم بگوییم ممکن است در جاهایی این انقلاب‌ها و خیزش‌ها و حکومت‌ها برآمده ازآنها به مدل ما نزدیک‌تر باشد. مثل مصر و در جاهایی ممکن است به نظیر لیبی به مدل ترکیه نزدیک‌تر باشد.
زارعی درباره جایگاه ایران اظهار داشت: در این میان ایران یک بازی و روش شفاف و واضحی را در مواجهه با این جنبشها به کار برده و رهبری نیز در خطبه‌های نماز جمعه سال گذشته به صراحت آن را بیان داشتند و اخیرا هم اعلام پشتیبانی کردند که سیاست‌های جمهوری اسلامی ایران نیز در همین چارچوب برنامه‌ریزی شده و پیش می‌رود.
این کارشناس مسائل بین الملل با بیان اینکه جمهوری اسلامی ایران به انتخاب ملت‌ها احترام می‌گذارد، تصریح کرد: این را ثابت کرده‌ایم و اهل دخالت به این معنایی که در دنیا رایج شده نیز نیستیم و معتقدیم که باید خود مردم چیزی را بخواهند و مدیریت کنند.
وی با اشاره ه اینکه اسیر توطئه‌ها و فتنه‌های آمریکایی و اسرائیلی نشده و نخواهیم شد، گفت: آنجایی که آمریکا و اسرائیل با دغل‌بازی میخواهند با اسم مردم یک کاری انجام دهند و منافع ملت‌ها را ضایع کنند، هوشیارانه تذکر می‌دهیم و فریب نمی‌خوریم و شانتاژهای تبلیغاتی هم ما را به سمت انحراف منتقل نمی‌کند.
زارعی اضافه کرد: در مورد سوریه علیرغم هجمه‌های تبلیغاتی با این امواج تبلیغاتی همراه نشدیم، بلکه نشستیم و واقعیت سوریه را دیدیم که در آنجا از مردم خبری نیست و این یک طراحی توطئه است برای اینکه می‌دانیم در سوریه رژیم بشاراسد مخالف کمی دارد.
وی افزود: چطور می‌شود که تظاهرات در سوریه عددش از ۲ هزار نفر فراتر نرفته حال آنکه در مصر و یمن تظاهرات میلیونی است، برای اینکه اگر تظاهرات در سوریه مردمی است، چطور است که با اینکه چند میلیون نفر مخالف دولت در سوریه هستند، این مخالفین به میدان نیامده‌اند.
این کارشناس مسائل بینالملل تصریح کرد: معلوم می‌شود این پروژه، پروژه مخالفین نیست. از طرفی تظاهرات در این کشور در شهرهای مرزی که مخالفین دولت سوریه آن طرف مرزها هستند و از آنها حمایت می‌کنند، برگزار می‌شود. مثلا در مرز لبنان با پشتیبانی جریان المستقبل، در مرز ترکیه با پشتیبانی دولت آن کشور، در مرز اردن با پشتیبانی دولت اردن و اسرائیلی‌ها هم خیلی از تجمعات حمایت کردند.
وی ادامه داد: بنابراین سیاست ایران شفاف است و از مردم به مفهوم کامل آن حمایت کردیم، اما ترکیه متاسفانه در این قضیه بازی دیگری را طراحی کرد، آن هم به این دلیل بود که ترکیه در روند طبیعی احساس کرد که برای او منافعی زیاد وجود ندارد و نمی‌تواند در یک بستر طبیعی به منافع خود دست یابد، مخصوصا وقتی که یک رقیب قدری نظیر ایران وجود دارد، چشم‌ها به سمت تهران دوخته می‌شود و کسی به آنکارا توجهی نمی‌کند.
زارعی اظهار داشت: از طرفی تجربه هم مربوط به ایران است، پنجه در پنجه رژیم‌های وابسته انداختن هم مربوط به ایران است و احترام به رای مردم و برقراری نظم مبتنی بر رای مردم و هزینه دادن بابت رای مردم هم مربوط به ایران است و لذا اینها احساس کردند که در این روند احتمالا جایگاهی ندارند.
وی تصریح کرد: متاسفانه ترکیه‌ای‌ها آمدند و پیوندی با قدرت‌هایی که به دنبال اثرگذاری بر این تحولات بودند، زدند و تلاش کردند که یک جایگاه بین‌المللی و بینابینی برای خود تعریف کنند، یعنی در واقع با شعار نه آمریکا نه ایران برای خود جایگاهی دست و پا کنند و توقعشان این بود که آمریکاییها و عربستان هم از این مساله حمایت کنند و از تبلیغاتی که در عرصه بینالملل علیه ایران انجام شده، به نوعی استفاده کنند و یک فرم جدیدی را ایجاد کرده و با آن فرم جدید جلو بیایند و تحولات را به سمت ترکیه سوق دهند.
این کارشناس مسائل بینالملل با اشاره به اینکه اقدامات ترکیه، گفت: ترکیه از یک طرف تماس‌های فراوانی را به صورت رسمی و غیررسمی برقرار کردند و در تعابیر دولتی و رسانه‌ای تلاش کردند که از ایران حساسیت‌زدایی کنند و بگویند که ما در مقابل ایران نیستیم و به دنبال این هستیم که کمک کنیم تا مردم به حقوق خود برسند؛ وقتی که وارد مساله سوریه شدند، معلوم شد که این بحث نیست و به هر حال ایران هم واکنش‌هایی داشت و آنها هم به ناچار عقب‌نشینی‌هایی در این مساله داشتند.
* مذاکرت پنهانی مقامات ترکیه‌ای با آمریکاییها و صهیونیست‌ها
وی اظهار داشت: از آن طرف ترکیه تلاش کرد که با رژیم‌هایی که به شدت از این تحولات نگران بودند، ارتباطاتی برقرار کند، از جمله با عربستان و کویت و عمان و امثال آنها و به آنها بگوید که حاضریم مشکل را حل کنیم، شما کمک کنید ما حل می‌کنیم که آقای داووداغلو سفری به آمریکا انجام داد و در آنجا مذاکراتی کردند و آمریکاییها هم قول دادند که به ترکیه در ایفای این نقش کمک کنند و البته کمک‌هایی هم کردند.
زارعی با اشاره به فعالیت ماه‌های اخیر داوود اغلو و اردوغان، اظهار داشت: این اقدامات در این چارچوب قابل تحلیل و تفسیر است و احتمالا مذاکراتی بین اسرائیل و ترکیه هم انجام شده مبنی بر اینکه شما هم در یک چارچوبی کمک کنید ما جریان اخوان‌المسلمین را هدایت می‌کنیم، البته این حرف ظاهرا به طور مشترک بین نمایندگان اردوغان با آمریکاییها و اسرائیلی‌ها به نوعی مطرح شده است که شما نگران اخوان‌المسلمین نباشید، ما آنها را مدیریت می‌کنیم و به سمتی سوق می‌دهیم که دولتی اگر شکل دادند، این دولت در نقطه مقابل آمریکا نباشد و اگر اخوانی‌ها به قدرت برسند، به پیمان کمپ دیوید پایبند خواهند بود و اسرائیل از زاویه نگران نباشید.
وی ادامه داد: یعنی یک وضعیت بین‌المللی و منطقه‌ای ایجاد کنند و ترکیه به عنوان محور تحولات، این تحولات را به سمتی سوق بدهد که به تعبیر ما نه سیخ بسوزد و نه کباب. یعنی تغییراتی ایجاد شود به طوری که قذافی و صالح بروند و به جای اینها نظام‌هایی سر کار بیایند که کنترل شده باشند و آنچه در ایران اتفاق افتاد و نگرانی اسرائیل و آمریکا و رژیم عربستان است، در آنجاها تکرار نشود.
این کارشناس مسائل بینالملل تاکید کرد: این تلاش در ماه‌های گذشته مخصوصا قبل از شروع تیرماه بسیار گسترده بوده و به نظر می‌آمد که نتایجی هم از این گرفته می‌شود و ترکیه در یک جایگاهی در این بخش دست پیدا می‌کند اما به مرور نشانه‌هایی ظاهر شد که نشان داد ترکیه نتوانسته این پروژه را علیرغم حمایت ضمنی که در سطح منطقه و بینالملل شده را به جایی برساند.
وی اضافه کرد: نشانه‌ها این بود که آمریکاییها در یکی دو هفته اخیر نسبت به اخوان‌المسلمین و به قدرت رسیدن آنان حساسیت‌هایشان بروز دادند و مخالفت با اخوان‌المسلمین دو مرتبه در رسانه‌ها و بیانات آمریکاییها به شدت دیده شد؛ مناسبات ترکیه و عربستان هم نشان می‌دهد که یک بی‌اعتمادی‌های جدی نسبت به موفقیت‌ها طرح ترکیه در این تحولات دیده می‌شود و لذا عربستان به طور مستقیم وارد پروژه یمن شده و در روزهای اخیر عربستانی‌ها سعی کردند که تصاویری از عبدالله صالح پخش شود، به عنوان اینکه برمی‌گردد و از آن طرف شورای همکاری خلیج فارس، مجدد علیرغم طرح ترکیه فعال شد.
زارعی با اشاره به طرح ترکیه، گفت: این طرح مبنی بر این بود که شورای همکاری اجمالا از ادامه این روند چشم‌پوشی کند و عربستان دست از صالح و خاندان الاحر بردارد، اما الان می‌بینیم که دوباره اینها فعال شده‌اند و خود این مساله نشان می‌دهد که این طرح شکست خورده است.
وی با بیان اینکه طی ۷-۸ روز گذشته فشار ترکیه روی سوریه به شدت کم شده، اظهار داشت: دیگر اردوغان حرف‌های قبلی را نمی‌زند و از سوری‌های معارض دعوت نمی‌کند که از سوریه وارد ترکیه شده و به اردوگاه آنتالیا بروند و این نشان می‌دهد که از این پروژه فاصله گرفته‌اند و مجموعا نشان دهنده این است که این طرح با شکست مواجه شده است به تناسب این مساله ترکیه هم تلاش کرده که از ما رفع نگرانی کند و بگوید که با شما هستیم.
این کارشناس مسائل بینالملل ادامه داد: طرح موازی‌سازی یک جریان با محوریت ترکیه و با تدارک بین‌المللی و منطقه‌ای به هم خورده و ما شاهد عادی‌تر شدن اوضاع در سطح انقلاب‌ها و جنبشها هستیم و در شرایطی که این طرح شکست خورده است، شاهد حرکت گسترده‌تر مردم در لیبی به سمت طرابلس و تمام کردن کار در آنجا هستیم و در یمن و بحرین شاهد تشدید حرکات هستیم و در یک جمله می‌توانیم بگوییم طرح بین‌المللی و منطقه‌ای با محوریت ترکیه شکست خورده و بستر برای ادامه حرکت در مجموع فراهم است منتها ما به عنوان جمهوری اسلامی نمی‌خواهیم ترکیه شکست بخورد. ما می‌خواهیم ترکیه نه بر مبنای یک طرح بین‌المللی و منطقه‌ای و با مشارکت کسانی که در ظلمی که به مردم این منطقه در ده‌ها سال گذشته رفته است، سهیم و شریک هستند بلکه در یک طرح ملی ترکیه، لیبی در خاورمیانه فعال باشد و در پروسه تحولات منطقه‌ای به عنوان یک نقطه مثبت و تسریع کننده و تقویتی و نه در یک موقیعت ترمز عمل کند.
وی تصریح کرد: می‌دانیم که ترکیه واسطه خوبی است برای اینکه جمهوری اسلامی ایران در سطح جهان اسلام بتواند طرح‌های اسلامگرایانه را به پیش ببرد و ما از اینکه نمونه ترکیه در جای دیگر تکرار شود نگران نیستیم و مدل ترکیه را در نقطه مقابل مدل انقلاب اسلامی نمی‌دانیم به خاطر اینکه معتقدیم که جمهوری اسلامی ایران با مفهومی که در ایران مستقر شده با توجه عنصر قومی-ایدئولوژیکی که در ایران منحصر به فرد است و همه مسلمانان دنیا آرزو می‌کنند که چنین موقعیت ویژه‌ای که در ایران به نام ولایت فقیه است را داشته باشند و ندارند.
زارعی در پایان گفت: ممکن است مدل جمهوری اسلامی در جای دیگری قابل تکرار نباشد اما مدل‌های نزدیک به جمهوری اسلامی با فاصله‌ها و تفاوت‌های مختلف در کشورهای اسلامی و در سطح بین‌المللی ممکن است و ما از این حکومت‌های ممکن قطعا حمایت می‌کنیم کما اینکه از به قدرت رسیدن اسلامگراها در ترکیه استقبال کردیم و هنوز هم آنها را از خودمان می‌دانیم از روی کار آمدن مدل اسلامگرایی مصر هم حمایت می‌زنیم و لازم نیست مدل مصر با مدل ایران کاملا تطبیق داشته باشد چرا‌که در آنجا شرایط انقلاب ایران وجود ندارد.
