در سال ۲۰۱۲ میلادی اصلی ترین دغدغه سران منطقه یورو نگاه داشتن یونان در این منطقه اقتصادی بود. در این میان سران کشورهای مختلف اروپایی عضو منطقه یورو نهایت تلاش خود را در راستای حفظ آتن در منطقه یورو صورت دادند. اگرچه برخی کشورها مانند آلمان در این خصوص رویکرد دوگانه ای در پیش گرفتند و به صورت ظاهری ماندن یا خروج یونان از منطقه یورو را متغیری وابسته به تصمیم مردم این کشور در انتخابات دانستند اما در نهایت شاهد بودیم که مرکل و دیگر سران کشورهای اروپایی با مخابره پیامهایی تهدید آمیز به ملت یونان به آنها اعلام کردند که در صورت عدم حمایت از طرح های ریاضتی به طور همزمان از منطقه یورو و اتحادیه اروپا خارج خواهند شد و چشم اندازی تیره ای در پیش روی آنها خواهد بود. بسیاری از تحلیلگران و کارشناسان مسائل اقتصادی اروپا نسبت به فروپاشی منطقه یورو و از بین رفتن ارزش واحد پول اروپایی هشدار داده اند. اگرچه هم اکنون سران منطقه یورو سعی دارند با ادامه طرح های ریاضتی و تصویب کمکهای مالی به اعضای بحران زده تا حدودی از تحقق این مسئله پیشگیری کنند اما این تلاشها نمی تواند منجر به بهبود موقعیت متزلزل واحد پول اروپا شود.
کشورهایی که در مرز خروج از یورو هستند
در سال ۲۰۱۲ میلادی یونان تنها کشوری بود که احتمال خروج آن از منطقه یورو وجود داشت. از این رو سران منطقه یورو با استفاده از انواع ابزارهای تنبیهی از جمله هشدار نسبت به خروج آتن از منطقه یورو و بازگشت واحد پول دراخما(واحد پول قبلی یونان) سعی کردند مانع از تحقق این مسئله شوند. در سال گذشته میلادی مقامات اروپایی توان و زمان زیادی را صرف نگاهداری و بقای یونان در منطقه یورو کردند. شاید در آن زمان افرادی مانند آنگلا مرکل صدر اعظم آلمان اساسا تصور تشدید بحرانهای اقتصادی و سیاسی در منطقه یورو را نمی کردند. هم اکنون در سال ۲۰۱۳ میلادی قرار داریم و غیر از یونان دو کشور قبرس و ایتالیا نیز در معرض خروج از منطقه یورو قرار دارند. همین مسئله بر وخامت اوضاع جاری در اروپا افزوده است. برگزاری انتخابات جنجالی اخیر در ایتالیا و نامشخص ماندن وضعیت سیاسی این کشور از یک سو و شکست اصلاحات اقتصادی ماریو مونتی نخست وزیر سابق ایتالیا منجر به افزایش احتمال خروج رم از منطقه یورو شده است. شهروندان ایتالیایی در انتخابات اخیر عملا مخالفت خود را با اصلاحات ریاضتی اعلام کرده اند. از این رو مقامات اروپایی خطر خروج ایتالیا از منطقه یورو و تقابل رم و اروپا را بیش از پیش حس می کنند. در چنین شرایطی حتی در صورت تشکیل دولت ائتلافی در ایتالیا و مشخص شدن وضعیت سیاسی این کشور شاهد کشمکش های دائمی میان رم و بروکسل ( مقر اتحادیه اروپا) خواهیم بود. مسئله بعدی به بحران قبرس باز می گردد. قبرس کشوری کوچک است که به صورت مستقیم از بحران اقتصادی یونان تاثیر پذیرفته است. نحوه اعطای کمکهای مالی منطقه یورو به قبرس طی هفته های اخیر منجر به تشدید بحران در نیکوزیا شده است. ادامه این وضعیت بحرانی می تواند منجر به شکل گیری اعتراضهای گسترده مردمی و در نتیجه سقوط دولت تازه کار قبرس شود. در چنین شرایطی خروج خودخواسته از منطقه یورو به عنوان گزینه ای محتمل از سوی شهروندان قبرسی مورد بررسی قرار خواهد گرفت. این در حالیست که مقامات منطقه یورو طی سالهای اخیر همواره تلاش کرده اند که خروج از منطقه یورو را یک خط قرمز پررنگ برای اعضای خود بدانند و به هر نحو ممکن مانع از شکل گیری آن شوند.
تفاوت اخراج ناخواسته و خروج خودخواسته از منطقه یورو
تا قبل از تشدید بحران اقتصادی در منطقه یورو، خروج از این منطقه اقتصادی برای تک تک اعضای آن یک کابوس محسوب می شد و حتی شهروندان اروپایی از ترس انزوای سیاسی و اقتصادی توان و قدرت طرح چنین مسئله ای را نداشتند. البته در آن زمان نیز برخی تحلیلگران مسائل اقتصادی اروپا نسبت به ناپایداری واحد پول اروپایی ( یورو ) و موانع اتحاد مالی میان اعضای منطقه یورو هشدار داده بودند اما هشدارهای آنها به هیچ عنوان از سوی مقامات ارشد اروپایی مورد توجه قرار نگرفت. در آن زمان مسئله “اخراج ناخواسته” از منطقه یورو مطرح بود. به این معنا که سران اروپایی کشورهایی را که در مسیر اصلاحات اقتصادی آنها حرکت نمی کردند را نسبت به اخراج از منطقه یورو تهدید می کردند. مهم ترین این کشورها یونان است. آتن سالهاست که با بحران اقتصادی دست و پنجه نرم می کنند. طی این مدت هرگاه آتن با تصمیم های جاری در بروکسل مخالفت کرده است نسبت به خروج از منطقه یورو مورد تهدید قرار گرفته است. تا اینکه در انتخابات سراسری سال ۲۰۱۲ یونان شهروندان این کشور مخالفت خود را نسبت به اجرای طرح ریاضت اقتصادی اعلام کردند. با این وجود سران منطقه یورو به یونانی ها در خصوص تبعات این انتخاب هشدار داده و به عبارتی آنها را ملزم به انتخاب اصلاحات ریاضتی کردند. در هر صورت بسیاری از یونانی ها در انتخابات سراسری قبل به صورتی علنی مخالفت خود را با بقا در منطقه یورو نشان دادند. ضمن اینکه نظرسنجی های صورت گرفته در سال گذشته در آلمان نیز نشان داد که تعداد زیادی از شهروندان این کشور خواستار حذف واحد پول یورو و جایگزینی واحد پول مارک در معاملات داخلی و بین المللی خود هستند. انتشار این نظرسنجی ها و نظرسنجی های مشابه ضربه سختی برای مرکل محسوب می شد زیرا صدر اعظم آلمان از اصلی ترین حامیان تقویت واحد پول اروپایی محسوب می شود. با تشدید بحرانهای سیاسی و اقتصادی در کشورهای ایتالیا و قبرس، شاهد افزایش تمایل شهروندان اروپایی نسبت به خروج از منطقه یورو هستیم. تشدید بحران اقتصادی نشان داده است که اصرار بر تقویت یورو نمی تواند راهکاری مناسبی برای مقابله با بحرانهای موجود باشد. ضمن آنکه زمینه مناسبی برای بازگشت واحدهای پولی قبلی کشورهای اروپایی فراهم آمده و این مسئله روز به روز بیشتر تقویت می شود.
روندی که ادامه دارد
هم اکنون دیگر مسئله اخراج ناخواسته از منطقه یورو مطرح نیست و ملتهای اروپایی عضو منطقه یورو به سوی خروج خودخواسته از این منطقه اقتصادی پیش می روند. با افزایش و تعدد کانونهای بحران شاهد افزایش تمایل شهروندان اروپایی در خصوص خروج از منطقه یورو خواهیم بود. در حال حاضر دیگر خروج از منطقه یورو و گذار از واحد پول اروپایی یک کابوس محسوب نمی شود و بیشتر به حقیقتی می ماند که روز به روز نسبت به تحقق آن نزدیک تر می شویم. بی دلیل نیست که افرادی مانند دیوید کامرون نخست وزیر انگلیس بارها در سخنرانی های خود واحد پول یورو را یک واحد پولی ناپایدار و شکست خورده ارزیابی می کنند . حتی طی دو سال اخیر برخی سرمایه داران مطرح غربی از جمله جورج سوروس نیز نسبت به فروپاشی منطقه یورو هشدار داده اند. به ر استی در چنین شرایطی که اساسا نشانه ای مبنی بر اتحاد و همبستگی اقتصادی میان کشورهای اروپایی وجود ندارد چگونه می توان از بقای یورو سخن به میان آورد؟ به نظر می رسد که سران منطقه یورو در عین شکست در محاسبات مالی و اقتصادی خود، توان اقرار نسبت به این شکست بزرگ را از دست داده اند. اصرار بیش از حد مرکل بر اجرای طرح های ریاضت اقتصادی نشان می دهد که صدر اعظم آلمان نسبت به ادامه مسیر شکست خورده خود اصرار می ورزد و همین اصرار ورزی در نهایت بر دامنه و وسعت شکست اقتصادی اروپا خواهد افزود. در هر صورت کابوس اولیه اروپایی ها مبنی بر فروپاشی منطقه یورو به واقعیت نزدیک تر می شود. بدون شک در صورت خروج اولین کشور اروپایی از منطقه یورو، روند خروج خودخواسته از این منطقه اقتصادی ادامه پیدا خواهد کرد.
فارس
