سرویس بین الملل«فردا»،حسین کرمانی : MI6 کی از بدنام ترین سازمانهای اطلاعاتی در دنیا است که قصد داریم در این مطلب نگاهی کوتاه به تاریخچه، نحوه شکل گیری و عملیات های مختلف آن داشته باشیم. این سازمان که در واقع مسئول حفاظت از کشور انگلستان در مقابل تهدیدهای خارجی است در کنار MI5 که مسئول حفاظت از انگلستان در برابر تهدیهای داخلی است، دو سازمان عمده جاسوسی و اطلاعاتی انگلستان را تشکیل می دهند.
گاه از این سازمان با نام SIS نیز یاد می شود، در واقع MI6 مخفف Military Intelligence, Section 6 است. همچنین SIS مخفف Secret Intelligence Service است. این سازمان در حال حاضر زیر نظر کمیته مشترک اطلاعاتی انگلستان و در کنار MI5 و سازمان اطلاعاتی انگلستان کار می کند.
نام MI6 از دوران جنگ جهانی دوم برای این سازمان رایج شد، چرا که تا آن زمان نامهای زیادی بر این سازمان نهاده بودند و این تشتت در نامگذاری باعث شد تا از آن زمان این نام برای MI6 انتخاب شود.
نکته جالب در مورد MI6 این است که این سازمان قدیمیترین سازمان اطلاعاتی دنیا است که هنوز به حیات خود ادامه می دهد و پابرجا مانده است. MI6 در سال ۱۹۰۹ فعالیت خود را آغاز کرد اما تا سال ۱۹۹۴ موجودیت آن از سوی دولت انگلستان به رسمیت شناخته نشد و دولتمردان انگلیسی تا آن زمان تظاهر می کردند که چنین سازمانی وجود ندارد.
نکته دیگر در مورد این سازمان جاسوسی این است که MI6 حداقل اطلاعات را در مورد خود منتشر کرده است. این در حالیست که حتی سازمانهای اطلاعاتی دیگر انگلیس نیز در مورد خود اطلاعاتی را بصورت عمومی منتشر کرده اند اما MI6 حتی آمار کارکنان خود را نیز منتشر نکرده است. این مسئله باعث شده تا حتی کتابهایی که توسط تاریخدانان معروف در مورد این سازمان نوشته شده است چندان معتبر نباشد و حتی روزنامه گاردین نیز به انتقاد از این کتابها بپردازد. اما بر اساس حداقل اطلاعات منتشره حدس زده می شود که بودجه سالانه این سازمان بالغ بر ۲٫۶ بیلیون پوند می شود!
پیدایش
MI6 در سال ۱۹۰۹ از کمیته خدمات محرمانه مشتق شد. این کمیته در واقع مسئول هماهنگی بین نیروی دریایی و اداره جنگ بود و وظیفه کنترل عملیات های اطلاعاتی محرمانه در داخل و خارج انگلیس را به عهده داشت. این کمیته بعدا به دو قمست دریایی و نظامی تقسیم شد که به مرور زمان به عملیات های جاسوسی خارجی و داخلی مشغول شدند. این تقسیم بندی به این دلیل انجام شد که نیروی دریایی انگلستان می خواست اطلاعات دقیقی از توان ناوگان دریایی آلمان بدست آورد. این تقسیم بندی در سال ۱۹۱۴ قبل از جنگ جهانی اول رخ داد، بعد از جنگ این دو بخش دستخوش تغییر شدند و بخش خارجی به ستاد اطلاعات نظامی، بخش ۶ (Directorate of Military Intelligence Section)تغییر نام پیدا کرد.
اولین رئیس MI6 کاپیتان سر جرج منسفیلد اسمیت کامینگ بود. وی نامه های خود را با حرف C به رنگ سبز امضا می کرد و از آنزمان این حرف بعنوان اسم رمز روسای این سازمان شناخته شد.
دوران افت و خیز
MI6 در دوران جنگ جهانی اول با چالشهای متعددی روبرو شد. این سازمان موفق نشد تا جاسوس های خود را وارد آلمان کند اما موفق شد تا از شبکه های جاسوسان خود در کشورهای اشغال شده و خصوصا روسیه علیه آلمان استفاده کند. بعد از جنگ جهانی اول MI6 از سرویس های دیپلماتیک استفاده کرد تا عملیات های خود را از داخل سفارتخانه هایش هدایت کند. در واقع افسرهای کنترل پاسپورت در سفارتخانه های انگلیس عملیات های MI6 را در آن کشورها هدایت و کنترل می کردند. علیرغم مفید بودن، این سیستم پس از مدتی در دهه ۳۰ فاش شد. نیروی دریایی و اداره جنگ در دهه ۲۰ بخشی از کنترل MI6 را به خود آن واگذار کردند.
در دهه ۲۰ میلادی توجه MI6 معطوف روسیه شد. MI6 عملیات های خرابکارانه خود را در روسیه در این دهه شروع کرد. MI6 همچنین تلاش کرد تا حزب کمونیست را با یاری افرادی چون بوریس ساوینکف و سیدنی ریلی ساقط کند که البته موفق نبود.
در سال ۱۹۲۳ سر هاگ سینکلر به ریاست MI6 منصوب شد. انتصاب او آغاز تغییرات گسترده ای در MI6 بود. او بخش V را در MI6 تاسیس کرد که وظیفه همکاری با MI5 برای جمع آوری اطلاعات داخل کشور را داشت. سینکلر همچنین بخش N را تاسیس کرد که از نامه های دیپلماتیک خارجی جلوگیری می کرد. او همچنین بخش D را برای انجام عملیات مخفیانه و شبه نظامی در هنگام جنگ تاسیس کرد. بخش ۷ که وظیفه گردآوری اطلاعات اقتصادی و بخش ۸ که مسئولیت ارتباطات رادیویی عملیات های MI6 راب عهده داشت نیز از دیگر تغییراتی بود که سینکلر در MI6 ایجاد کرد.
در دهه ۳۰ و همزمان با اوج گیری نازیسم در آلمان MI6 توجه خود را به سمت آلمان معطوف کرد. این سازمان اطلاعات موثقی را از داخل آلمان بدست آورد اما در جریان جنگ جهانی دوم به اندازه ادراه خارجه موفق نبود. شبکه جاسوسی ای که MI6 بر پا کرده بود در خلال جنگ متلاشی شد.
در آنزمان واحد دیگری نیز در MI6 راه اندازی شد: واحد عملیات های اجرایی ویژه(SOE). این واحد وظیفه خرابکاری در تاسیسات دشمنان و جمع آوری اطلاعات در سرتاسر اروپا را برعهده داشت. در این زمان حادثه ای رخ داد که باعث خراب شدن چهره MI6 شد. در حادثه ای که به حادثه ونلو معروف شد دو مامور این سازمان توسط سازمان اطلاعاتی المان دستگیر شدند.
یکی از دلایل این امر این بود که رئیس بخش ضد خرابکاری(R5)، یعنی کیم فیلبی از هوادان کمونیست ها بود و اطلاعات مهمی را در اختیار KGB (سرویس اطلاعاتی شوروی) قرار می داد. با توجه به وجود چنین جاسوسانی و در کنار وی گروه کمبریج ۵ و جرج بلیک تلاشهای اطلاعاتی MI6 براحتی توسط کا گ ب خنثی می شد. اما در دهه ۶۰ اوضاع برعکس شد. MI6 موفق شد تا منابع اطلاعاتی موثقی در داخل حکومت کمونیستی شوروی پیدا کند. یکی از این منابع کلنل الگ پنکوفسکی بود که هزاران پرونده مهم در مورد اقدامات نظامی روسیه در اختیار MI6 قرار داد.
MI6 در دوران معاصر: بعد از جنگ سرد
بعد از پایان جنگ سرد در سال ۱۹۹۱ اولویت های سازمان اطلاعاتی MI6 نیز بالطبع تغییر کرد، هر چندکه کماکان روسیه به عنوان کشوری که سلاح هسته ای دارد یکی از نگرانی های اصلی MI6 است. بعد از جنگ سرد اولویت های MI6 بر اساس عملکرد طبقه بندی شد و اولویت های پیشین که بر اساس منطقه جغرافیایی بود کنار گذاشته شد. بر این اساس واخدهای ضد هسته ای، ضد تروریستی و ضد خرابکاری در این سازمان تاسیس شد. در این دوره انتقالی رئیس وقت MI6 یعنی سر کالین مک کول، سیاست جدیدی را در پیش گرفت که بر اساس آن رابطه این سازمان با رسانه ها و عامه اندکی بیشتر می شد، البته این سیاست بخشی از سیاست وسیعتر دولت وقت انگلیس بود.
سوی برخی افراد ادعا شده که MI6 در آستانه جنگ با عراق یک عملیات برای همراه کردن مردم با تصمیم دولت و اقناع آنها راه انداخته است که طی آن برخی رسانه ها باید گزارشهایی اغراق امیز از توانایی هسته ای عراق منتشر می کردند. در گزارشی که در روزنامه ساندی تایمز در سال ۲۰۰۳ منتشر شد، اسکات ریتر، کارشناس سابق تسلیحاتی ادعا کرد که چنین کمپینی در دهه ۹۰ هم توسط MI6 اجرا شده و حتی از خود او برای مشارکت در آن کارزار استفاده کرده اند.
در سال ۲۰۰۹ سر جان ساویر به ریاست MI6 منصوب شد، این اولین بار در طی ۴۰ سال بود که شخصی خارج از سازمان برای ریاست انتخاب می شد. ساویر که هنوز هم ریاست MI6 را بعهده دارد، پیش از آن نماینده دائم بریتانیا در سازمان ملل بود.
MI6 در رویه های خود انعطاف ناپذیری خاصی دارد و تحمل هیچگونه انتقادی را نیز ندارد. در جریان به اصطلاح مبارزه جهانی با تروریسم MI6 اطلاعاتی را که از سازمان سیا گرفته بود پذیرفت که تحت شکنجه بدست آمده بود. کریگ مورای که سفیر انگلیس در ازبکستان بود یادداشتهای انتقادی متعددی در این باره نوشت که بی جواب ماند و تنها باعث شد که او از کارش اخراج شود.
در سال ۲۰۱۱ شایعاتی منتشر شد مبنی بر اینکه MI6 برخی از دفاتر خود در جنوب عراق را تعطیل کرده است تا تمرکز خود را روی افغانستان و پاکستان بگذارد.
عملیات های MI6: وقتی شیطان می خندد
همانطور که در ابتدای مطلب گفتیم MI6 سازمhنی بشدت محافظه کار است و کمترین اطلاعات را در مورد خود و خصوصا عملیات هایش منتشر می کند. با اینحال رسانه ها گاهی اطلاعاتی در مورد عملیات های مختلف این سازمان منتشر می کنند. یکی از عملیات های موفق این سازمان که در لیست برترین عملیات های آنها نیز جای دارد، سقوط دولت دکتر محمد مصدق بود که باعث برگشت دوباره محمد رضا پهلوی به قدرت شد.
از آخرین عملیات های MI6 نیز می توان به دخالت آنها در لیبی اشاره کرد. جتی ادعا می شود که MI6 در دستگیری سیف الاسلام قذافی نقش اصلی را بر عهده داشته است.
MI6 و ایران: خصومتی دیرینه
سازمان MI6 از آنجا که متعلق به دولت انگلیس است و خصومت دولت انگلیس با کشورمان نیز بر کسی پوشیده نیست، همواره علیه ایران فعالیت داشته است. مهمترین اقدام آنها علیه کشورمان که در بالا به آن اشاره شد سرنگونی دولت دکتر مصدق بوده است. علاوه بر این روز دهم اردیبهشت ۱۳۵۹، سفارت جمهوری اسلامی ایران در لندن به اشغال ۶ مرد مسلح عراقی درآمد. این حادثه به فاصله چند روز پس از دخالت نظامی امریکا در طبس، به وقوع پیوست. این افراد پس از اشغال سفارت، جمهوری اسلامی ایران را متهم به «سرکوب خلق‌های غیر فارس» کرده و خواستار خودمختاری خوزستان (با نام مجعول عربستان) شدند. آنان تهدید کردند که اگر خواسته‌هایشان عملی نشود، دیپلماتهای ایران را خواهند کشت.
چند روز قبل از این حادثه، سفارت انگلستان در تهران تخلیه شده و دیپلماتهای انگلیسی ایران را ترک کرده بودند. در سال ۱۳۷۶ یک مأمور سابق سازمان پلیس مخفی انگلیس ( mI6) فاش ساخت که در حادثه اشغال سفارت ایران، پلیس اسکاتلندیارد طراح و برنامه‌ریز اصلی بود. این مأمور انگلیسی که خود در زمان وقوع حادثه مشاور رئیس پلیس اسکاتلندیارد بود گفت: «اشغال سفارت و مرگ دیپلماتهای ایرانی را رئیس MI6 طرح‌ریزی کرده و اجرای آن را به چند تروریست عراقی که دست پرورده سازمان اطلاعاتی انگلیس بودند واگذار نمود.»
علاوه بر این موارد در سالهای اخیر MI6 تلاشهای زیادی برای مداخله در برنامه صلح آمیز هسته ای ایران انجام داده و حتی رییس این سازمان سال گذشته به این امر اعتراف کرد.
