در روزهای اخیر جنگنده‌های کشورهای عضو ائتلاف به اصطلاح ضد داعش به رهبری آمریکا در حملات هوایی خود بیشتر روی چاه‌ها و پالایشگاههای نفتی سوریه واقع در مناطق تحت تصرف داعش در دیرالزورمتمرکز شده‌اند.
در این راستا تعدادی از پالایشگاهها در “الاشاره”، “حقل العمر” و “التنک” بعلاوه پالایشگاه “البراء” در حومه دیر الزور و حسکه هدف حملات هوایی قرار گرفته‌اند. شدیدترین این حملات به شهر تل ابیض در نزدیک مرز ترکیه بود که به تخریب سه پالایشگاه نفتی موجود در اطراف این شهر واقع در شمال استان الرقه منجر شد و به مدت چند ساعت آن را دچار آتش سوزی کرد. البته این حملات تنها به مراکز نفتی محدود نشده و تاسیسات گازی نیز در تیر رس هواپیماهای ائتلاف آمریکایی -عربی قرار گرفته‌اند که از جمله آن می‌توان به هدف قرار دادن بخشی از تاسیسات گازی کونیکو اشاره کرد که در نزدیک شهر خشام واقع در شرق استان دیرالزور سوریه قرار دارد .حال سوال این است که هدف از این حملات چیست و چه کاسه‌ای ممکن است زیر نیم کاسه این حملات پنهان شده باشد؟
اهداف اعلامی از حمله به تاسیسات و پالایشگاههای نفتی سوریه
مقامات آمریکایی هدف از این حملات را آسیب زدن به منابع مالی داعش عنوان می‌کنند . در این راستا ستاد فرماندهی مرکزی آمریکا اعلام کرد :”اهمیت این حملات از آن روست که مستقیما منابع درآمد مالی گروه دولت اسلامی برای خرید سلاح و پرداخت دستمزد عناصر خود را هدف قرار می‌دهد.”
جان کربی سخنگوی پنتاگون نیز در سخنانی با اتخاذ مواضعی مشابه گفت :”نوع حملاتی که ما در سوریه انجام می‌دهیم در سطح راهبردی است ما تلاش می‌کنیم ابزارهایی را از بین ببریم که این سازمان (داعش) با کمک آنها به بقای خود ادامه می‌دهد. هدف ما همین است.”
رسانه‌های غربی نیز دقیقا همین مواضع اعلامی و توجیهی مسئولان غربی و بخصوص آمریکایی را در خط خبری و تبلیغاتی خود دنبال می‌کنند. چنانکه شبکه فرانس ۲۴ در گزارشی گفت :” نیروهای آمریکایی روز یکشنبه موشک‌هایی به سمت پالایشگاههای تحت کنترل سازمان «دولت اسلامی» شلیک کردند. هدف از این اقدام خشکاندن ریشه تامین مالی نیروهای جهادی از طریق فروش طلای سیاه است.”
اگر واقعا هدف از این حملات از بین بردن منابع مالی داعش است در این صورت باید پرسید آیا راهی جز بمباران پالایشگاهها و چاههای نفت وجود ندارد ؟! چرا که به نظر می‌رسد با اعمال فشار بر خریداران نفت داعش و مسدود کردن حساب‌های آنها نیز می‌شد منابع مالی داعش را تضعیف کرد. ضمن اینکه هیچ مدرکی وجود ندارد که نشان دهد منابع مالی داعش تنها از فروش نفت تامین میشود؛ چرا که پیش از این و بعد از حملات ۱۱ سپتامبر آمریکا بارها خود از کشورهای عربی خواسته بودند جلوی حمایت مالی شبکه‌های خیریه خود را از گروه‌های وابسته به القاعده بگیرند.
علاوه بر این در جریان بحران سوریه برخی از کشورهای عربی مانند عربستان و قطر میلیاردها دلار را در برابر دیدگان کشورهای غربی صرف حمایت از گروه‌های تکفیری از جمله داعش برای اجرای طرح براندازی در سوریه، کردند. این مسئله بدین مفهوم است که بخش عمده‌ای از منابع مالی داعش و دیگر گروه‌های تکفیری از محل کمک‌های خارجی اعم از دولتی و سازمان‌های غیردولتی تامین می شود و در چنین شرایطی تمرکز بر تاسیسات نفتی سوریه به منزله آدرس غلط دادن به جامعه جهانی و افکار عمومی بین المللی است که امکان دارد بدون مسدود کردن حساب‌های بانکی حامیان گروه‌های تکفیری تاثیر چندانی هم روی تضعیف منابع مالی داعش نداشته باشد.
نکته قابل تامل دیگر در این باره این است که اخبار مربوط به تامین منابع مالی داعش از فروش نفت از سوی منابع غربی و آمریکایی منتشر شد و اکنون مشخص میشود که انتشار این اخبار نوعی زمینه سازی روانی برای هدف قرار دادن چاه‌ها و پالایشگاههای نفتی سوریه بوده است .حال باید پرسید پس هدف واقعی از حمله به این مراکز چه بوده است؟
هدف اعلام نشده از حمله به تاسیسات نفتی سوریه
برای شناسایی این هدف باید دید حملات ائتلاف چه آثار و پیامدهای در پی داشته و یا در آینده می‌تواند در پی داشته باشد؟ بر اساس اخبار و گزارش‌های که رسانه‌های وابسته به حامیان سابق داعش منتشر کرده‌اند حملات هوایی آمریکا و کشورهای آسیب جدی به اعضاء و رهبران داعش وارد نکرده‌اند اما بهای سوخت را در مناطق موسوم به دولت اسلامی داعش افزایش داده است .
شبکه تلویزیونی الجزیره در گزارشی در این باره گفت : حمله به این پالایشگاهها موجب افزایش قیمت سوخت و کمیاب شدن سوخت در سایر مناطق شده است و این مسئله موجب تشدید درد و رنج مردم به ویژه با توجه به نزدیک شدن فصل زمستان شده است؛ چرا که گازوئیل سوخت اصلی وسایل گرمایشی در این منطقه به شمار می‌رود.
یکی از عشایر منطقه به شبکه الجزیره گفت: “ما توانسته بودیم موتورها و مشعل‌های ابتدایی از ترکیه وارد کنیم که با گازوئیل کار می‌کرد تا بتوانیم چرخ زندگی خود را بچرخانیم و نان، آب، آرد و برق لازم را از طریق این دستگاه‌های ابتدایی تهیه کنیم اما ائتلاف بین المللی با حمله به این تجهیزات ما را غافلگیر و زندگی را در این منطقه به طور کامل فلج کرد.”
اما سوالی که در اینجا مطرح می شود این است که ادامه این وضعیت چه نتایجی را می تواند به همراه داشته باشد که می‌تواند تا حدودی هدف اعلام نشده از این حملات را نیز روشن کند؟ در پاسخ باید گفت امکان دارد این حملات باعث ایجاد نارضایتی در میان مردم مناطق تحت تصرف داعش شود و مردم این مناطق را علیه دولت خودخوانده این گروه بشوراند.اما از آنجا که ایجاد یک چنین مشکلاتی برای مناطق و ساکنان تحت تصرف داعش می تواند آنها را به ترک این منطقه وادار کند لذا به نظر می رسد هدف اعلام نشده آمریکا از هدف قرار دادن پالایشگاههای نفتی در مناطق تحت تصرف داعش در سوریه ایجاد بهانه لازم برای ایجاد منطقه امن در مناطق مرزی سوریه و ترکیه است تا آمریکا بتواند از آن برای آموزش نیروهای سوری به اصطلاح میانه رو استفاده کند .
بر این اساس به نظر می‌رسد ارتباط روشن و معناداری بین حملات آمریکا به تاسیسات نفتی و گازی مناطق تحت تصرف داعش و اظهارات مقامات آمریکایی برای ایجاد مناطق امن در مرزهای سوریه و ترکیه وجود دارد. براساس گزارش اخیر نیویورک تایمز، هیگل با اشاره به گفت‌و‌گوهای مربوط به ایجاد منطقه پرواز ممنوع گفت” همه راههای مورد نظر بررسی شده است و رهبران واشنگتن در چارچوب تامین رضایتمندی و خواسته های ترک ها به روند گفت‌وگوها ادامه می‌دهند.”مارتین دمپسی رئیس ستاد مشترک ارتش آمریکا نیز بدون اشاره به زمان راه اندازی و ایجاد منطقه حائل در ترکیه ، احتمال چنین طرحی را تایید کرد.
نتیجه گیری
از آنچه که گفته شد مشخص می شود، آمریکا در پس هدف اعلامی خود در حمله به تاسیسات و پالایشگاههای نفتی تحت تصرف داعش اهداف اعلام نشده دیگری نیز دنبال می کند که از جمله آن می توان به ایجاد منطقه امن در مرزهای ترکیه و سوریه اشاره کرد و این نشان می‌دهد که آمریکا قطعنامه‌های سازمان ملل را در راستای مواضع خود و همپیمانان عرب خود تفسیر به رای می‌کند.
نویسنده: احمد کاظم زاده تحلیلگر مسائل منطقه و سوریه
