آرامگاه باباطاهر، مدفن یکی از شعرای بزرگ ایران زمین است که با گنبد فیروزه‌‌رنگش هر گردشگری را به خود جلب می‌کند. این بنا که در تاریخ ۲۱ اردیبهشت ۱۳۷۶ با شماره ۱۷۸۰ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید، برای بسیاری از شاعران و علاقه‌مندان به ادبیات جذابیت ویژه‌ای دارد. در این مکان بسیار زیبا با معماری دلنواز می‌توانید شاهد اشعار زیبای استاد باشید که دورتادور دیوارهای فضای داخلی بنا را مزین کرده‌اند. محوطه‌ای بسیار سرسبز و پوشیده از درخت نیز در اطراف آرامگاه وجود دارد که فضای عرفانی آن را دوچندان می‌کند.
این محل تنها خانه ابدی باباطاهر نیست و محمد ابن عبدالعزیز از ادیبان سده سوم هجری، ابولفتح اسعد از فقهای سده ۶، میرزا علی نقی کوثر از دانشمندان سده ۱۳ و مفتون همدانی از شاعران سده ۱۴ در کنار باباطاهر مدفون هستند.
بنای آرامگاه باباطاهر از ابتدا به این شکل نبوده و در سال‌های متمادی چندین بار تخریب و بازسازی شده است. در قرن ششم هجری، یک برج هشت ضلعی آجری روی این بنا ساخته شده بود که به‌مرور زمان از بین رفت. در دوره پهلوی اول شهرداری همدان اقدام به ساخت بنای جدیدی برای این شاعر معروف کرد که نیمه‌کاره ماند. در جریان همین ساخت‌وساز، یک لوح کاشی فیروزه‌ای متعلق به قرن هفتم هجری پیدا شد که روی آن آیات قرآن به خط کوفی و به‌صورت برجسته دیده می‌شد. این لوح، اکنون در موزه ایران باستان نگهداری می‌شود.
در سال ۱۳۲۹ این بنای نیمه‌کاره مورد مرمت قرار گرفت و در سال ۱۳۴۵ طرح بنای جدید توسط مهندس هوشنگ سیحون و مهندس فروغی ارائه شد. سال ۱۳۴۶ ساخت این آرامگاه کلید خورد و سه سال بعد به پایان رسید.
آرامگاه باباطاهر عریان را می‌توان از نمونه‌های ممتاز و بدیع معماری عصر حاضر دانست که از تلفیق معماری قرن هفتم و هشتم هجری تشکیل می‌شود. این آرامگاه در میدانی مستطیلی‌شکل قرار گرفته است که زیربنای آن همراه با باغ به حدود ۸,۹۶۵ متر مربع می‌رسد و فضای سبز چشم‌نوازی دارد.
برج آرامگاه روی قاعده‌‌ای هشت‌ضلعی ساخته شده که ارتفاع آن از سطح تپه ۲۰٫۳۵ متر و از سطح خیابان ۲۵٫۳۰ متر است. ابعاد بنای اصلی آرامگاه به ۱۰×۱۰ متر می‌رسد که با منشورها پوشانده شده است. کلاف‌های بتنی، استحکام ساختمان آرامگاه را تامین می‌کنند. پی‌سازی بنا با سنگ و آهک و عایق‌کاری بوده و استخوان‌بندی آن نیز با آجر صورت گرفته است.
یکی از بخش‌های زیبای این بنا را می‌توان سقفی مزین به کاشی‌کاری معرق دانست که بسیار جلب‌توجه می‌کند؛ اما آنچه در ابتدا برای گردشگران جذابیت دارد، گنبد فیروزه‌ای و منشوری‌شکل آن است. دیواره‌های بنا به‌شکل مثلث‌های متساوی الساقین هستند و این ساختار باعث می‌شود تا ناخودآگاه چشم هر بیننده‌ای به‌سمت آسمان برود و این روش از خلاقیت معمار برای بیان مفهوم عروج حکایت دارد. همچنین تندی زاویه‌ها، بلندی را به بیننده القا می‌کنند و در عین حال، مساحت بنا را کوچک نشان می‌دهند.
آرامگاه هشت ستون گرانیتی دارد و سنگ مزار، کف و پله‌ها از گرانیت حجاری‌شده هستند. در نمای ساختمان از سنگ سفید مرغوب بهره برده‌اند که از مدخل‌ها و منافذ نوری تشکیل شده است. در داخل فضای آرامگاه، ۲۴ دوبیتی از باباطاهر روی ۲۴قطعه سنگ مرمر به چشم می‌خورد. دو لوح برنجی نیز در این محل وجود دارد که یکی از آن‌ها شامل اسامی هیئت موسس انجمن آثار ملی در زمان تاسیس آرامگاه و دیگری نام فرد مدفون در کنار باباطاهر است.
باباطاهر از شعرای مشهور و از بزرگان طریقت در اواخر قرن چهارم و اوایل قرن پنجم هجری بود که در همدان به دنیا آمد. تاریخ دقیق تولد او مشخص نیست؛ اما برخی از محققان با استناد به حروف ابجد استخراج شده از یکی از دوبیتی‌های او، سال تولدش را ۳۲۶ هجری قمری اعلام کرده‌اند. آن دوبیتی بدین شرح است:
مو آن بحرم که در ظرف آمدستم چو نقطه بر سر حرف آمدستم
بهر الفی الف قدی بر آیو الف قدم که در الف آمدستم
«بابا» لقبی بود که به پیروان وارسته می‌دادند و «عریان» به بریدن او از تعلقات دنیو‌ی مربوط می‌شد. در میان مردم لر لقب بابا به پیران و مرشدان اهل حق نسبت داده می‌شود.
ترانه‌های شورانگیز باباطاهر با لهجه دلپذیر لری سروده شده و ترجمان روح و قلب حساس و پرسوز این عارف گرانمایه است. به دوبیتی‌های باباطاهر، فهلویات گفته می‌شود.
وی در شهر قدیمی همدان زندگی می‌کرد و خیلی سرشناس نبود. باباطاهر به‌تدریج در اثر پاکی درون، خودسازی و بریدن از مادیات کراماتی به دست آورد و نامش بر سر زبان‌ها افتاد. نام باباطاهر عریان، تداعی‌کننده دوبیتی‌‌هایی است که عشق به خداوند، طبیعت و انسانیت در آن‌ها موج می‌زند. بسیاری از ایرانی‌ها، باباطاهر را با این دوبیتی معروف می‌شناسند.
مکن کاری که بر پا سنگت آیو جهان با این فراخی تنگت آیو
چو فردا نامه خوانان نامه خواندند تو را از نامه خواندن ننگت آیو
- امکان جای پارک خودرو در اطراف میدان باباطاهر وجود دارد.
- بهای بلیط ورودی در تیرماه ۱۴۰۱ برابر با ۴۰۰۰ تومان بوده است.
- ساعت بازدید از این جاذبه در ۶ ماه اول سال از ساعت ۸:۳۰ تا ۱۹:۳۰ و در ۶ ماه دوم سال از ساعت ۸:۳۰ تا ۱۷ است.
- پارکی دور آرامگاه وجود دارد که اغلب گردشگران از آن برای شب‌مانی استفاده می‌کنند.
- غرفه کوچکی در محوطه داخلی آرامگاه و نزدیک در ورودی وجود دارد که کتاب‌های متنوع تاریخی و مجسمه‌های کوچک سفالی می‌فروشد؛ کالاهایی که می‌توانند سوغاتی‌های خوبی برای عزیزانتان باشند.
- در ایام نوروز غرفه‌های زیادی به شکل بازارچه در محوطه خارجی بر پا می‌شوند که صنایع دستی و سوغاتی‌های همدان و دیگر شهرها را ارائه می‌کنند.
- سوپرمارکت و رستوران در اطراف آرامگاه وجود دارد.
- در برخی روزها و بیشتر تعطیلات، هنرمندان و دوستداران موسیقی سنتی در این محل گرد هم می‌آیند و به نواختن ساز مشغول می‌شوند.
- درشکه‌سواری در میدان باباطاهر از تفریحات جذاب برای گردشگران است.
- گنبد علویان، امامزاده عبدالله، موزه هگمتانه و آرامگاه ابوعلی سینا از جمله جاذبه‌هایی هستند که در نزدیکی آرامگاه باباطاهر قرار دارند.
- عکاس: پریسا شکری
- خبرنگار: عظیمه ولی پور الماس
