کاروانسرای سعدالسلطنه از بناهای تو در تو تشکیل شده. در سرتاسر حیاط آن حجره هایی دیده می شود که تزییات بسیار خاصی دارند و قسمت هایی از بازار از هم می گذرند. این بنا دارای چندین ورودی، چندین حیاط وسیع، حجره های متعدد، هشتی های باشکوه دالان های طویل و تزیینات آجرتراشی شده است.
کاروانسرای سعد السلطنه با وسعتی برابر ۶.۲ هکتار، بزرگترین کاروانسرای سرپوشیده در ایران است. قدمت ساخت این بنا به اواخر دوران حکومت ناصر الدین شاه قاجار برمی گردد. این کاروانسرا، اسم های دیگری مثل سرای سعدیه و سرای سعادت هم دارد. در اواخر سلطنت ناصر الدین شاه قاجار، شخصی به نام محمد باقر خانه سعدالسلطنه اصفهانی که حاکم وقت قزوین بود، به دلیل ارتباطات تجاری ای که ایران با کشورهایی مثل ترکیه و روسیه داشت، دستور داد تا کاروانسرایی بسازند، که سعدالسلطنه نام گرفت.
یکی از مهم ترین اثرهای تاریخی قزوین که از روزگاران گذشته برجای مانده، کاروانسرای سعدالسلطنه است، کاروانسرایی که داستان ها در دل خود دارد و به عنوان بزرگترین کاروانسرای سرپوشیده ی ایران شناخته می شود.این کاروانسرا در دوران گذشته نقش تجارتی داشته و از آن به عنوان مرکزی برای فعالیت های تجاری و بازرگانی استفاده می شده است. اما بعد از تغییراتی که در روسیه اتفاق افتاد، موقعیت مهم تجاری اش را از دست داد. شاید مهم ترین قسمت کاروانسرا را بتوان چهار سوق آن دانست که بر بالای آن گنبد بزرگ کاشیکاری شده ای قرار دارد. البته سقف این گنبد نورگیری ندارد و چهار طرف آن را چهار نیم گنبد نورگیر دار فرا گفته است که باعث می شود تا فضا بزرگ تر از آنچه که هست، نشان داده شود.کاروانسرای سعدالسلطنه دارای ۷ حیاط است که بزرگ ترین آن، ۳۰۷۳ متر مربع وسعت دارد و البته حدود ۱۵۰۰ متر آن فضای باز است و بقیه ی آن ترکیبی از فضاهای نیمه باز و بسته است. یکی دیگر از حیاط های این بنا، نگار السلطنه نام دارد که دو حجره و دو انبار بسیار بزرگ در آن قرار دارد. حیاط دیگر این بنا با نام سعدیه یک گرمابه و ۱۰ حجره دارد.کاروانسرای سعدالسلطنه تا حالا مرمت شده است و این بازسازی هنوز هم ادامه دارد. مرمت این بنا زیر نظر سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری است و تا حالا قسمت های زیادی از آن مرمت شده است. قرار است تا بخش هایی که کاملا بازسازی شده اند و دیگر نیاز ی به تعمیر ندارند، کاربری های جدید پیدا کنند که برای مثال، رستوران، تولیدی و فروشگاه لباس بخشی از این کاربری هاست.
کاروانسرای سعد لاسلطنه در سال ۱۳۱۶ به عنوان یکی از زیر مجموعه های بازار قزوین ثبت ملی شد و بعد در سال ۱۳۷۷ جداگانه به ثبت ملی رسید.
عکاس : سیدمحمد طاها میربابایی
خبرنگار: سید علی حسینی
