بیماری سرطان تنها برای انسان نیست، گیاهان هم سرطان دارند که سالهاست کشاورزان کشور را اسیر کرده و تا ۷۰ درصد به مزارع آنها خسارت می‌زند بسیاری مجبور شدند کشاورزی را رها کنند اما خبر خوش این است که به تازگی دانشمندان کشور داروی این سرطان گیاهی را پیدا کرده‌اند.
سالهاست سرطان محصولات کشاورزی به ویژه صیفی‌جات کشور را از بین می‌‌برد و هیچ درمانی برای آن نیست. سرطان گیاهی که با نام «گل جالیز» معروف است، در مناطق صیفی‌کار کشور رواج دارد و بیش از ۷۰ درصد به محصولات آسیب می‌زند. «سرطان گیاهی» در حقیقت نوعی علف هرز است که ریشه خود را به ریشه گیاه میزبان از جمله گوجه‌فرنگی، خیار، یونجه و دیگر محصولات وارد می‌کند و از این گیاه میزبان تغذیه می‌کند تا آن را کاملاً از پای در بیاورد.
خسارت این محصول به کشاورزان به حدی است که بسیاری از آنها کشاورزی را رها کرده و به شهرها آمدند و در حاشیه‌های شهرها آواره ماندند. سرطان گیاهی دقیقاً عین سرطان انسانی است و تا میزبان خودش را از پای در نیاورد دست‌بردار نیست. عمر این آفت در کشور از زمانی که به صورت جدی به محصولات خسارت وارد کرد شاید ۲۰ سال می‌گذرد اما هیچ راهکاری برای آن وجود نداشت، عمق خسارت و فاجعه زیانبار این سرطان گیاهی را باید از کشاورزانی پرسید که به این درد مبتلا شده اند که انشاءالله در گزارش جداگانه‌ای تقدیم خواهد شد.
گل جالیز انگل مطلق ریشه گیاهان دولپه بوده و به دلیل فقدان برگ و سبزینه با جذب آب و مواد غذایی از گیاه میزبان سبب کاهش رشد و عملکرد، ایجاد پژمردگی و در نهایت مرگ آن می‌شود.
کاهش عملکرد بسته به شدت حمله فرق می‌کند در برخی موارد زارعان به دلیل شدت آلودگی زمین کشت شده را رها می‌کنند.
دامنه میزبانی این انگل در بین گیاهان دو لپه وسیع بوده که در این خصوص می‌توان به گیاهانی چون آفتاب‌گردان، گلرنگ، بادمجان، گوجه فرنگی، توتون، عدس، باقلا، نخود، کلزا، هویج و برخی درختان میوه همچون بادام، زردآلو و غیره اشاره کرد. این جنس در ایران ۳۶ گونه دارد که همگی انگل دیگر گیاهان هستند.
این سرطان گیاهی یا گل جالیز با نام علمی Orobanche است که علاوه بر کشور ما در اکثر کشورها از جمله هند و آمریکا خسارت به محصولات وارد می‌سازد.
به تازگی دانشمندان کشور اعلام کردند که برای درمان این بیماری راهکاری یافته‌اند، این خبر می‌تواند خبر بسیار خوشایندی باشد برای کشاورزان مناطقی که با این درد سرطان در مزارع‌شان دست و پنجه نرم می‌کنند، در مراسمی که اخیرا در سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی برگزار شد از محققان و پژوهشگران کشور در حوزه کشاورزی تقدیر شد و همانجا از دو کارشناس و پژوهشگر کشور آقای دکتر مین باشی و خانم دکتر نظام‌آباید برای پژوهش و کشف راهکار مقابله با گل جالیز تقدیر شد.
گفت‌وگو حاضر با دکتر مین‌باشی عضو هیأت علمی مؤسسات تحقیقات گیاه پزشکی درباره نتایج پژوهش‌آنها درباره مقابله با گل جالیز همان سرطان گیاهی است که در زیر می‌خوانید:
فارس: خودتان را معرفی کنید؟
مهدی مین‌باشی عضو هیأت علمی مؤسسات تحقیقات گیاه پزشکی کشور هستم و رئیس بخش تحقیقات علف‌های هرز.
فارس: در مورد گل جالیز که همان سرطان گیاهی است چه کار کردید؟
گل جالیز یکی از خطرناک‌ترین علف‌های هرز برای ریشه گیاهان است که در تمام دنیا و ایران خطرات جدی به کشاورزان وارد می‌کند. ۱۵ سال است که مطالعه جدی در این زمینه انجام دادیم و برای کنترل و مدیریت آن در مزارع گوجه‌فرنگی، سیب‌زمینی و گلخانه‌ها مطالعه کردیم.
فارس: به چه نتیجه‌ای رسیدید؟
مین‌باشی: با تحقیقاتی که انجام دادیم توانستیم در مزارع گوجه‌فرنگی، سیب‌زمینی و گلخانه‌های خیار دستورالعمل و مدیریت‌های کنترلی ارائه دهیم و کاملاً کشاورزان و بهره‌بردارانی که استفاده کردند موفقیت‌آمیز بوده و کاملاً راضی هستند.
فارس: این دستورالعمل و یافته شما چه مدتی است که در مزارع استفاده می‌شود؟
مین‌باشی: این یافته‌ها حدود ۳ تا ۵ سال است که در شرایط مزرعه‌ای استفاده می‌شود.
فارس: کشاورز چه کار باید بکند؟
مین‌باشی: علف‌کشی به نام «سولفوسولفورن» است که ۳۰، ۴۰ و ۵۰ روز پس از کشت نشا این علف‌کش به روی گیاه میزبان سمپاشی می‌شود و از طریق برگ جذب گیاه می‌شود پس از اینکه این علف‌کش در ریشه گیاه تجمع پیدا کرد با آفت گل جالیز یعنی همان «سرطان» مبارزه می‌کند.
فارس: این سم برای پهن برگ‌ها یا باریک پهن‌ها است؟
مین‌باشی: این علف‌کش دو منظوره است و هم پهن‌برگ‌ها و هم باریک‌پهن‌ها را کنترل می‌کند، یافته ما به این صورت بوده که اختصاصاً اثر آن را روی گل جالیز دنبال کردیم. این علف‌کش سیستمیک است و از طریق برگ جذب شده و در ریشه تجمع پیدا کرده و زمانی که گل جالیز می‌خواهد پارازیت ایجاد کند به خاطر خاصیت سمی که این سم دارد از رشد آن در ریشه گیاه جلوگیری می‌کند.
*فارس: آیا این یافته شما در جایی مورد آزمایش قرار گرفته است؟
این یافته در کشورهای پاکستان، ترکیه و کشور خودمان مورد آزمایش و راستی‌آزمایی قرار گرفته و منحصر به فرد است و در مجامع علمی هم ارائه شده و مورد پذیرش قرار گرفته و در کنگره جهانی علف‌های هرز هم یافته‌ها ارائه شده و مورد راستی‌آزمایی قرار گرفته است.
فارس: این سموم چند درصد جلوی این آفت را می‌گیرد؟
مین‌باشی: اگر درست استفاده شود یعنی همان زمان‌هایی که اعلام شد استفاده شود. ۵۰ تا ۸۰ درصد جلوی خسارت‌های گل جالیز را می‌گیرد یعنی
فارس: آیا این سم تولید داخل است؟
مین‌باشی: این سم در خارج تولید می‌شود اما در داخل فرموله می‌شود.
فارس: چقدر می‌شود به این سم از نظر تأثیرگذاری اعتماد کرد چون اکثر سم‌هایی که استفاده می‌شوند تقلبی است و کارایی لازم را ندارد؟
مین‌باشی: عموم سمومی که در کشور مجاز است و مورد استفاده قرار می‌گیرد، سازمان حفظ نباتات و مؤسسات گیاه پزشکی نظارت کامل دارند تا سمی خارج از استاندارد ارائه نشود.
فارس: این حرف‌های شما خیلی شعاری شد و ما همواره نارضایتی کشاورزان را در سمومی که استفاده می‌کنند، دیده و شنیده‌ایم؟
مین‌باشی: نه اصلاً شعاری نیست هر سمومی که خارج از این نظارت‌ها استفاده شود برخورد می‌شود.
فارس: آیا شما این دستورالعمل را به مدیریت‌های کشاورزی استان‌ها ابلاغ کرده‌اید؟
مین‌باشی: بله، به همه آنها اطلاع داده‌ایم.
فارس: آیا ابلاغ کرده‌اید؟ یا اطلاع داده‌اید؟
مین‌باشی: گفتیم که استفاده کنند.
فارس: آقای دکتر این یافته‌های شما را هیچ‌کدام از کشاورزانی که اکنون خسارت می‌بینند باخبر نیستند بنده اطلاع دارم که کشاورزان منطقه اردبیل از این سموم استفاده نمی‌کنند چون اطلاعی ندارند و مدیریت‌های خدماتی کشاورزی منطقه هم از آن مطلع نیستند.
مین‌باشی: اتفاقاً رئیس سازمان کشاورزی اردبیل این یافته‌ها را برده و در مزارع آزمایشی قرار است استفاده شود اما تلاش می‌کنیم که این یافته‌ها از این به بعد در مناطق خسارت‌دیده استفاده شود.
