پنج کتاب منتخب پنجمین جایزه جلال آل احمد در بخش‌های مختلف در حالی معرفی شدند که همه این آثار به عنوان اثر شایسته تقدیر شناخته شده‌اند و جایزه جلال برگزیده نداشت.
آیین پایانی پنجمین جایزه ادبی جلال آل احمد عصر روز چهارشنبه یکم‌آذر ماه در پژوهشگاه فرهنگ هنر و معماری با حضور سید محمد حسینی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی برگزار و برترین ها شناخته شدند.
کتاب «حافظ هفت» نوشته اکبر صحرایی در بخش داستان به عنوان اثر شایسته تقدیر شناخته شد. در بخش نقد ادبی، دو کتاب «مولوی و اسرار خاموشی» نوشته علی محمدی آسیابادی و «عقل سرخ» تألیف تقی پورنامداریان به عنوان آثار شایسته تقدیر و به شکل مشترک معرفی شدند.
همچنین در گروه مستندنگاری، کتاب «شرح اسم» تألیف سیدهدایت‌الله بهبودی در بخش زندگی‌نامه‌های غیرداستانی و در بخش خاطره‌نگاری کتاب «نورالدین پسر ایران» تألیف معصومه سپهری به شکل مشترک به عنوان آثار شایسته تقدیر شناخته شدند.
گروه تاریخ‌نگاری هم هیچ منتخبی نداشت. در این دوره مجموعا در گروه داستان یک کتاب، در گروه نقد ادبی به طور مشترک دو کتاب و در گروه مستندنگاری به شکل مشترک دو کتاب به عنوان آثار شایسته تقدیر شناخته شده‌اند.
گفتنی است جایزه جلال آل احمد گران ترین جایزه ادبی ایران با ۱۱۰ سکه بهار آزادی است که در این دوره به هیچ اثری اهدا نشد و تنها آثاری به عنوان شایسته تقدیر معرفی شده و ۲۵ سکه دریافت کردند.
* حسینی: جلال آل‌احمد نمادی برای پذیرش کنجکاوی‌های سیاسی است
سید محمد حسینی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در این مراسم گفت: داوریها را باید به هیات علمی و داوران سپرد تا هرگونه صلاح می دانند عمل کنند.
وزیر ارشاد ضمن اشاره به اینکه جلال هم جلالت قلم را داشت و هم اصالت اندیشه و دارای شخصیت کم نظیری بود، اظهار داشت: تاثیرگذاری جلال آل احمد بر چندین نسل قابل توجه است.
حسیتی متذکر شد، آل احمد فرد دردمند و درد آشنایی بود و از صداقت و صراحت بهره‌مند بود، اهل معامله نبود، به راحتی حرف می‌زد و با هیچ کس زد و بندی نداشت. جسارت و شهامت داشت و با همین جسارت متوجه شد که عده‌ای از اطرافیانش در کج راهه‌اند و باید از آنها جدا شود.
این مقام مسئول در وزارت ارشاد در ادامه به سفرهای جلال به اروپا و امریکا اشاره و خاطرنشان کرد: او سفرهایی بسیار رفت اما مفتون فرهنگ غرب نشد و به فرهنگ و مردمش عشق می ورزید و حسن ختام کارنامه جلال آثاری است که وی به یادگار است.
وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در ادامه به قرائت متنی مکتوب پرداخت و بیات کرد: سخن از هر که و هر چیز رسومی دارد؛ آب را هست گوارا که روان بنویسیم؛ عشق شایسته آن است، به جان بنویسیم! غنچه را نرم نویسیم ولیکن از خار، نیست مذموم که با خشم سخن ساز کنیم. ولی اینجا ز کسی که دل او با ما بود، باید از دل سخن آغاز کنیم.
حسینی ادامه داد: گویند اسماء از آسمان می‌آید و چه دقیق و منطبق است این سخن درخصوص جلال آل احمد؛ جلالش مسما بود! برای خود هیبتی داشت. حرفش را می‌خواندند، مشکل‌گشای نه‌تنها دوستان که هر انسان بود. معمولاً کسی دست خالی از حضور خواهش خویش مرخص نمی‌کرد. نامه‌اش به خاصان و توانمندان بی‌پاسخ نمی‌ماند. این از جلالش!
عالی‌رتبه ترین مقام مسئول در وزارت ارشاد ابراز داشت: آل احمدش؛ سید ریشه‌داری که در خانواده علم و روحانیت رشد کرده، اگر هم چند صباحی از آبشخوری مسموم بنوشد؛ آنقدر این بدن در ساحت سلامت نضج گرفته است که مستحیل نگردد و به سرِچشمه زلال باور اصیلش بازگردد.
وی گفت: جلال درسی است در تاریخ معاصر! جلال نمادی است برای پذیرش کنجکاوی‌های سیاسی! واکاوی جلال می‌تواند به همگان و به‌ویژه بزرگان تفهیم کند که سردرآوردن جوان در محفلی، ذاتی او نیست. عرضی است، کنجکاو است. بی‌مهابا مُهر بر پیشانی‌اش نباید زد.
حسینی متذکر شد: شاید زندگی سلمان فارسی بهترین الگو و الهام‌بخش در این زمینه باشد. در پی حقیقت سیر و سفر از دیاری به دیاری را پیشه خود ساخت و در هر محفل و انجمنی از پیروان و پیشوایان آیین‌ها و ادیان گوناگون شرکت کرد و با مرام و مسلک و پندارهای آنان آشنا شد ولی هرگز کام تشنه حقیقت او سیراب نگشت و چه نیک‌فرجام شد آنگاه که زلال تعالیم ناب نبی مکرم اسلام گوارای وجودش گشت و روح بیقرار و پرالتهابش در این سرچشمه پاک و باصفا آرام گرفت. سلمان نیز چون ابراهیم (ع) به هر جمعیتی همراهی نشان داد ولی با زیبایی و ظرافت و برهان و جدال احسن افول هر چه غیر خدا را به رخ معتقدانش کشید و بی‌پایگی آن را به اثبات رسانید.
وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی تصریح کرد: جماعت به‌اصطلاح روشنفکر از او رسیدن به باور را نپذیرفتند. اگر اُسُ‌وقُسِّ خانوادگی جلال نبود بی‌شک از پا درش می‌آوردند. حزب توده‌ای‌های مدعی روشنفکری و تکامل و ترقی هر کجا خلوتی می‌یافتند جلال را مشت‌ومال می‌دادند. به گفته دوستان و شاگردانش کبودش می‌کردند.
حسینی تصریح کرد: جلال ستاره و ماه و خورشید را آزمود و چون افولشان را دید به خدای خورشید التجا آورد؛ و به آل احمدش پناه برد. این درسی است برای ما که به جامعه و افرادش فرصت بازگشت به خویشتن خویش را بدهیم. انسان است و دلی جوشان ! رسول گرامی اسلام فرمود : دل مؤمن چونان دیگ روزی صد بار زیرورو می‌شود.
وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی همچنین گفت: جلال جرقه جرئت و جسارت جوان جویای حقیقت بود. تعبیر رهبر فرزانه عزیزمان را بیاد بیاوریم : «به نظر من سهم جلال بسیار قابل ملاحظه و مهم است. یک نهضت انقلابی از «فهمیدن» و «شناختن» شروع می‌شود. روشنفکر درست، آن کسی است در جامعه جاهلی، آگاهی‌های لازم را به مردم می‌دهد و آنان را به راهی نو می‌کشاند و اگر حرکتی در جامعه آغاز شده است، با طرح آن آگاهی‌ها، بدان عمق می‌بخشد. وجود چنین کسی برای یک ملت که به سوی انقلابی تمام‌عیار پیش می‌رود، نعمت بزرگی است، و آل احمد به‌راستی نعمت بزرگی بود» و این عبارت را به خاطر بسپاریم و به کار بریم که رهنمودی است برای امروزیان از حضرت ایشان : «اگر هر کس را در حال تکامل شخصیت فکری‌اش بدانیم و شخصیت حقیقی او را آن چیزی بدانیم که در آخرین مراحل این تکامل بدان رسیده است، باید گفت : «در خدمت و خیانت روشنفکران» نشان‌دهنده و معین کننده شخصیت حقیقی آل احمد است.
حسینی ادامه داد: در نظر من آل احمد شاخصه یک جریان در محیط تفکر اجتماعی ایران است. تعریف این جریان کار مشکل و محتاج تفصیلی است؛ اما در یک کلمه می‌شود آن را «توبه روشنفکری» نامید. با همه بار مفهوم مذهبی و اسلامی که در کلمه «توبه» هست.»
به گفته وی، از بررسی کتابهایش و سیر تطور قلب و قلمش و تحول مواضعش، گفته‌اند و خواهند گفت؛ بنده به آن نکاتی اشاره کردم که می‌تواند آغازگر نگاهی دیگر به این دلسوخته جویای حقیقت و منتقد خیرخواه و پندآموز پندپذیر باشد و اگر پیش از این گفته شدست تأکیدی بر رفتارشناسی آن چند دهه و آن شاخصه جوان افتاده در تلاطم گرداب هویت‌گریز غرب‌زده جویای نجات است که جلال راه رسیدن به ساحل را نه به گفتار که با کردارش، آموزش داد. الحق معلم بود.
حسینی در پایان گفت: برای آنان‌که ابعاد تازه‌ای از شخصیت تأثیرگذار و تحول‌آفرین جلال آل احمد را به معرض نگاه قضاوت‌مدار جوان این نسل می‌گذارند و او را به دست انتقام ضربه‌خوردگان جلالی نمی‌سپارند آرزوی تنویر برهان دارم و امیدوارم به تبع روشنگری‌هایشان نسلی از نویسندگان جوان جوهرطلب به جرگه اهل قلم بیفزایند.
در این مراسم تیزر جایزه ادبی جلال آل احمد، کلیپ زندگی جلال، کلیپ جلال به روایت شمس آل احمد و نماهنگ عاشورا برای حاضران در سالن پخش شد.
* حمیدزاده: جوایز تقدیری‌ها در اساسنامه ذکر نشده است/ گلایه تدوینگر کتاب نورالدین
مجید حمیدزاده دبیر علمی جایزه جلال آل احمد ضمن اشاره به آماری بیان کرد: در این دوره از جایزه جلال ۴ هزار و ۷۰۲ اثر به دبیرخانه رسید که ۱۶۰۱ عنوان در بخش داستان، ۱۰۲۰ عنوان در بخش نقد ادبی، ۱۲۰۱ عنوان در بخش تاریخ نگاری و ۸۸۰ عنوان در بخش مستندنگاری بود. مجموع آثار رسیده هم نسبت به سال گذشته با کاهش ۱۵۰ عنوانی همراه بود که انتظار آن را نداشتیم و فکر می‌کردیم با توجه به وضعیت کاغذ و کاهش فعالیت ناشران این موضوع بیش از اینها خودش را نشان می‌دهد.
وی در ادامه ضمن تاکید بر اینکه جایزه جلال آل احمد گران‌ترین جایزه ادبی در ایران محسوب می‌شود، تاکید کرد: این جایزه مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی است که برای آثار تازه منتشره در هرسال برگزار و داوری می‌شود.
دبیر علمی جایزه جلال آل احمد سپس به ساختار جایزه اشاره و تصریح کرد: بر اساس اساسنامه آثاری که امتیاز بالای ۹۰ را کسب کنند به عنوان اثر برگزیده ۱۱۰ سکه بهار آزادی دریافت می‌کنند و آثاری که امتیاز بین ۸۰ تا ۹۰ را بدست بیاورند شایسته تقدیر هستند، اما اساسنامه در مورد مبلغ جایزه آنها چیزی عنوان نکرده است. بر همین اساس هیئت علمی آیین‌نامه‌ای را تصویب و به تایید وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی رساند که بر اساس آن شایسته تقدیر این جایزه ادبی ۲۵ سکه بهار آزادی دریافت می کند.
وی در خاتمه سخنان خود به اخبار برخی رسانه ها که حکایت از بالارفتن قیمت سکه و ارتباط آن با این جایزه را مطرح کرده بودند، اشاره و توضیح داد: در داوری این دوره از جایزه ادبی جلال آل احمد تنها به محتوا توجه شدنه قیمت سکه.
* سپهری: نگارش «نورالدین پسر ایران» حکایت خون دل مادری است که برای حیات فرزندش سکوت کرد
در این مراسم معصومه سپهری نویسنده کتاب «نورالدین پسر ایران» یکی از شایسته‌های این دوره گفت: این جشنواره بنام جلال آل احمد برگزار می شود، جلال آزاد مردی بود که نامش به صداقت و صراحت گره خورده است، رواست در این جایگاه به مرام او تاسی کنیم و این دقایق ذی قیمت را به ادای سخنانی بپردازیم که امیدواریم مایه صلاح و پیشرفت جریان ادبی مستندنگاری جنگ شود.
وی ادامه داد: موضوع خاطره جنگ همیشه نشان داده است که دارای ظرفیت و قابلیت های فراوانی است که می تواند سایر گونه ها و آثار را تغذیه کند.
سپهری یادآوری کرد: کتاب‌هاب ادبی مستند علی رغم مشکلات متعددی اعم از کسر منابع، آفت فراموشی بسیاری از جزئیات روایت و طولانی بودن مسیر همراهی با راوی همواره به صورتی منتشر شده است که مخاطرات زیادی را برای راوی به همراه داشته و حتی گاه هویت راوی را هم تحت الشعاع قرار داده است.حاصل نگاه‌های غیر عالمانه و هیجانی به آثاری چون دا و نورالدین پسر ایران به جای جمایت از تولید از چنین آثاری جایگاه آنها را به مخاطره می اندازد.
این نویسنده بیان کرد: بنده پس از قریب به ۱۷ سال حضور در این عرصه این مخاطرات را در چند محور بیان می کنم: مهمتر از همه آن پتانسیل‌های نهفته در اینگونه ادبی شناخته نشده و قدر دانسته نمی شود؛ دوم اینکه نه ناشر و نه بسیاری از کارشناسان و اصحاب رسانهبه دلیل اهمیت ندادن به فرآیند تولید این آثار حقوق نویسندگان این حوزه را به رسمیت نمی شناسند باید توجه کرد که شیوه نویسندگان متنوع بوده و نمی توان با آنها یکسان برخورد کرد.
سپهری افزود: آیا زمان آن نرسیده که با اظهار نظر کسانی که گاهی کتابهای مستند جنگ را در حد تقریر روایت شفاهی صاحب خاطره و تدوین آن محدود می کنند و گاهی قبای رمان و داستان را بر تن آن می نشانند از موضع عالمانه رفتار کرد؟
این روایتگر ضمن اشاره به کتاب «نورالدین پسر ایران» اضافه کرد: حکایت نگارش و نشر «نورالدین پسر ایران» حکایت خون دل خوردن مادری است که برای حیات زیبای فرزندش بارها و بارها لب از سخن گزیده و سکوت کرده است.
این نویسنده تاکید کرد: ما کسانی هستیم که همه در عرصه ادبیات پایداری قلم زده‌ایم و کوشیده ایم انگیزه و عشق خود را نثار ماندگار کردن جریانی کنیم که باور داریم می‌تواند ادبیات و فرهنگ ما را متحول کند؛ علی رغم برخی اختلاف سلیقه‌ها یک خانواده‌ایم و به خاطر عشق به وطن و راهی که مکتب زیبای پیام‌آور رحمت حضرت محمد(ص) پیش پایمان گشوده حاضر به ادامه راه تا آخرین نفس هستیم.
در این مراسم یکی دیگر از تقدیر شده ها بنام علی محمدی‌آسیابادی در بخش نقد ادبی مواردی را مطرح کرد.
* اسماعیلی: آل‌احمد تاثیرگذارترین نویسنده ادبیات معاصر ایران است
بر اساس این گزارش، علی اسماعیلی سرپرست معاونت فرهنگی وزارت ارشاد ضمن تسلیت ایام سوگواری اباعبدالله الحسین (ع) اظهار داشت: کار بزرگی است که میان این همه اثر تولید شده بتوانیم به یک اثر برگزیده و یا شایسته تقدیر دست یابیم؛ در این راستا داوران و هیات علمی زحمات مضاعفی کشیده و ساعت ها وقت صرف شد و نتیجه آن می شود که امروز برترین ها معرفی می شوند.
وی ادامه داد: جایزه جلال آل احمد مصوبه شورای انقلاب فرهنگی و یکی از مهمترین جوایز ادبی است و البته کوششی برای حفظ نام جلال است.
به گفته سرپرست معاونت فرهنگی وزارت ارشاد، علت انتخاب نام جلال آل احمد از بین این همه نویسنده در ایران برای برگزاری یک جایزه ادبی، به بصیرت او باز می‌گردد که امروز رهبر انقلاب بر این موضوع بسیار تاکید می کنند. اما اینکه چرا جلال انتخاب شد این سوال را باید از بزرگان پرسید.
اسماعیلی با اشاره به اینکه ارزش آل احمد به این است که در زمان خود با بصیرت مغلوب گفتمان‌های غالب آن روزگار نشد افزود: هدف اصلی از برگزاری چنین جوایز و جشنواره هایی این است تا زبان و ادبیات دینی و ملی ارتقاء یابد و یک تجلیل کوچکی از زحمات پدید آورندگان آثار باشد.
این مقام مسئول با اشاره به اینکه بزرگداشت جلال آل احمد بزرگداشت تکریم علم و دانش در کشور ما است، بیان کرد: این مهم فرصتی برای جوانان کشورمان خواهد بود تا با زندگی جلال آشنا شوند و هدف از برگزاری این جایزه سرعت بخشیدن به حرکتهای ادبی در مسیر چشم اندازها است.
وی ابراز داشت: افراد به طور کلی یا تاثیرپذیرند یا تاثیرگذار و آل احمد تاثیرگذارترین نویسنده در طول تاریخ ادبیات معاصر ایران است. آل احمد به درستی نویسنده‌ای بود که صداقت، شهامت، تیزبینی و مردمی بودن این ۴ ویژگی را با هم داشت و همین موضوع او را از سایرین متمایز می‌کرد.
اسماعیلی در ادامه سخنان خود آل احمد را روشنفکری متعهد و دلداده مردم معرفی و خاطرنشان کرد: او همواره برای منافع مردم فریاد می‌زد، دردهای مردم را متوجه شده و برای منافع آنها فریاد می زد. امروز همه مسئولان رده بالای نظام برای رشد و شکوفایی کشور بویژه ادبیات همت دارند تا در عرصه های مختلف دینی علمی فرهنگی شاهد شکوفایی باشیم. شکوفایی ادبیات ما زمانی است که باور داشته باشیم طبق شعار رئیس جمهور «ما می‌توانیم» تا فکر خوب و ناب را به دنیا عرضه کنیم و گفتمان انقلاب را گسترش دهیم.
وی در پایان یادآور شد برگزیده نشدن اثری نشان از بی توجهی نیست بلمه نشان می دهد ادبای ما باید در این راستا تحرک بیشتری داشته باشند.
* گلایه رحماندوست از نبود رمان بین المللی و شناخته شده ایرانی پیش و پس از انقلاب
به گزارش خبرنگار فارس، مجتبی رحماندوست نماینده مجلس شورای اسلامی ضمن تسلیت ایام سوگواری امام حسین (ع) یادی هم از مردم زنان و کودکان غزه کرد که در این ایام زیر آماج دژخیمان صهیونیسم هستند و اظهار داشت: این روزها نباید سر نان پافشاری کنیم تا قلم را فراموش کنیم.
وی در ادامه به آثاری از جلال اشاره کرد که طی دوران های مختلف آنها را تورق و مطالعه کرده سپس افزود: با مطالعه آثار جلال دریافتم او نثر و سبک نگارش دلنشینی داشت، برای او سبک مایه تفاخر نبود و سبک تقلیدی را تفاخر نمی دانست اما سعی می کرد نزدیک ترین سبک به گفتار معمولی زمانه و مردم برگزیند.
این نماینده مجلس اضافه کرد: بی پیرایگی و به کلام عامه مردم نزدیک بودن روش مردمی است، حرف او چیزی نبود که تنها برای دوره خودش جذاب باشد و امروز هم حرف او همچنان خواندنی است.
این نویسنده در ادامه سخنانش به تفکر جلال اشاره و از او اینگونه یاد کرد که جلال آل احمد از تغییر ایدئولوژی و بصیرت باکی نداشتف آل احمد یک نویسنده وطنی بدون ناحالصی بود از این رو باید سنت های فراتاریخی او را در برنامه زندگی خود داشته باشیم.
رحماندوست همچنین از خلق و معرفی نشدن رمان ملی ایرانی در عرصه‌های بین المللی در سالهای پس از انقلاب انتقاد کرد و گفت: این مشکل حتی در پیش از انقلاب هم بود ولی حتی با وجود انقلاب اسلامی هم نتوانستیم به یک رمان بین المللی برسیم که ایرانی باشد و در عین حال همه دنیا آن را بشناسند.
وی اینگونه خاتمه سخن داد که، باید هزار رمان نوشته شود تا ۱۰۰ عنوانش خوانده و ۱۰ عنوان قابل رقابت بین المللی باشد تا در نهایت یکی از آنها در جهان بدرخشد.
