سفر رئیس جمهوری کشورمان به عراق را می توان در پاسخ به سفر چندی پیش برهم صالح رئیس جمهور عراق به تهران و امضای چند قرارداد، تفاهم نامه و مذاکراتی دانست که اکنون مرحله تکمیلی این توافقات قرار است در سفر آقای روحانی انجام شود و به نظر می‌رسد که ما با اولویت مباحث امنیتی، اقتصادی و تجاری و روابط فیمابین در حوزه‌های انرژی و توریسم و تبادلات دو جانبه کالا و خدمات در مناطق مرزی و برخی موضوعات مهم تاریخی بتوانیم با عراقی‌ها پازل جدیدی را برای آرامش منطقه ترسیم کنیم.
در باب اهمیت این سفر و تاثیرات آن در مناسبات آتی منطقه با توجه به بازیهای سیاسی برخی رقبا می توان به چند نکته مهم اشاره کرد:
۱- روابط ایران و عراق بعد از صدام به گونه‌ای بوده که توانسته تقریباً ترتیبات و دربرخی موارد آرایش منطقه‌ای را تحت تأثیر قرار دهد، به این معنا که اولاً عراق از سیطره کشورهای عربی در آمده و بغداد به‌عنوان یک نیروی مؤثر یا متکی به خود تلاش نموده در منطقه خط مشی و سیاست‌های خود را دنبال کند.به همین جهت است که فاصله گرفتن عراق از تفکرات پان عربیستی و روی آوردن به مشی مستقلانه، خود آغاز یک رویه معقول یا یک فضای مناسب برای تعاملات با عراق بوده است.
۲- به نظر می‌رسد در شرایط فعلی تغییر و تحولات عراق بویژه حضور افراد جدیدی که در رأس هرم قدرت این کشور قرار گرفتند بگونه ای است که آنها علاقه مندند هم فضای تصمیم سازی و تصمیم‌گیری مستقلانه داشته و هم حسب ضرورت در منطقه بتوانند به عنوان یک بازیگر مؤثر و فعال نقش آفرینی کنند تا بار دیگر این کشور به جایگاه مطلوب برسد.
۳- اهمیت روابط ایران و عراق در شرایط کنونی به سطح آن بستگی دارد چرا که دو کشور دارای قابلیت و پتانسیل های فزاینده در کنار برخی موانع و تنگناها هستند که این دو امر، لزوم همکاری بیشتر را می طلبد و برای همین تحلیلگران بر این باورند که سفر مقامات بلند پایه دو کشور در ماههای اخیر ، نشان از عمق روابط دوجانبه و علایق مشترک برای رفع اموری دارد که تاحد زیادی به فشارها و سیاست های رقبای منطقه ای و بین المللی مرتبط است.
۴- نکته بسیار مهم دیگر، سیاست گذاری کلان در همسایه غربی ما مشی دولتمردان جدید عراق است که در مواضع و برنامه های خود تلاش برای زدودن غبار از سوابق حاکمیت حزب بعث در این کشور داشته و می خواهند نشان دهند که نمایندگان منتخب مردم از طریق آرای آنها هستند و برای همین می خواهند راه و روش نوینی برای تعاملات خود ارائه نمایند و در این مسیر ایران یک نمونه بسیار ایده ال برای آنهاست تا از تجربه و تواناییهای تهران استفاده نموده بگونه ای که بتوانند به سلامت از فضای بشدت سنتی جهان عرب به روند مدرن امروز عبور کنند.
۵- در رابطه با ایران به طور مشخص عراقی‌ها در چند ماه گذشته تحت فشار شدید آمریکاییها بودند تا با آنها برای فشار بیشتر به تهران همکاری شود و در این مسیر موضوعات مهم امنیتی و مسئله تحریم ها بیش از پیش برای آمریکاییها مهم بوده که در واکنش به تصمیم ترامپ، رئیس‌جمهور و نخست وزیر و پارلمان و جریان‌های سیاسی عراق نقش آفرینی مؤثری کردند تا چتر فشار همه جانبه آمریکاییها از روی عراق برداشته شود و در چنین فضایی اینک مقامات ایران و عراق می توانند صفحات جدیدی از همکاری امنیتی، اقتصادی، تجاری و مالی را طراحی و به مرحله اقدام برسانند.
۶- در فضای منطقه‌ای و بین‌المللی موضوع همکاری‌های حوزه انرژی چه در بخش نفت ،آب و معادن و دیگر مسائل مربوط می‌تواند از موضوعات مهم سفر روحانی به عراق باشد، در بحث‌های مربوط به حوزه کالا و خدمات به طور حتم فعالیت شرکت‌های لبنی ،غلات یا شرکت های صنعتی و … با توجه به حجم زیاد سفر زائران دو کشور می تواند زمینه تقویت تبادلات بازرگانی و تجاری را فراهم آورد.
۷- حوزه دیگر بحث فناوری و انتقال تکنولوژی است، در هر حال عراق در دوره بازسازی قرار دارد و ایران تلاش کرده در زیرساخت‌هایی مثل حوزه مخابرات، جاده، ساختمان و ابنیه و یا زیرساخت‌های پالایشگاهی و نیروگاهی وارد شود که حوزه مؤثر و زیربنایی است ولی باید توجه داشت که این بخش مدتی است که با مانور اعتباری هنگفت برخی کشوهای غربی و عربی محل توجه قرار گرفته و قراردادهای این سفر سرنوشت مهمی برای شرکت های ایرانی است.
۸- در حوزه مسائل امنیتی به ویژه مبارزه با تروریسم و گروههای تکفیری از جمله داعش با توجه به حضور موثر آمریکاییها در عراق به نظر می رسد این همکاری تاکنون تجربه خوبی بین نیروهای نظامی و امنیتی دو کشور بوجود آورده ولی برخی تنگ نظری های قومی و قبیله ای در کنار رقابت سیاسی برخی کشورهای عربی برای بیرون راندن ایران از عراق شاید حلقه همکاری را مورد مناقشه قرار دهد و در این زمینه مقامات ارشد عراق نقشی اساسی برای آینده خواهند داشت.
۹- بازسازی عراق در دوره جدید که مقامات آن کشور به دنبال آرامش، پرهیز از ورود به هیجانات و تلاطم‌های منطقه‌ای و ترجیح دادن به بازسازی هستند شرایطی را بوجود می آورد که این کشور محل رقابت همسایگان و برخی دیگر از کشورها گردد که با قابیلت مالی و تکنولوژی خود بخواهند سهم بیشتری از امور را دشت نمایند در این شرایط قراردادهای سفر اقای روحانی به عراق حجم و میزان علاقه مردان بغداد به آینده همکاریها با تهران را بخوبی نشان خواهد داد.
۱۰- برخی امور تاریخی و مربوط به گذشته در فضای همسایگی مثل قرارداد ۱۹۷۵، لایروبی اروند، خسارات جنگ تحمیلی و تعیین تکلیف حوزه های مشترک نفتی از جمله نکاتی که می تواند دایره همکاری و تعلقات سیاسی و اقتصادی دو کشور را از تعارفات سیاسی به میدان عمل بکشاند که بخش مهمی از این موارد در این سفر مورد بحث و توافق قرار خواهد گرفت.
سخن آخر: عراق با تمامی نقاط قدرت و ضعف اینک به زمینی برای رقابت تبدیل شده ولی این فرصت برای تهران علاوه بر رقابت و امتیازات ساری و جاری ابعاد دیگری را نیز دربر دارد که ضروری است اصول روابط دوجانبه و منطقه ای خود با عراق را به گونه‌ای طراحی کنیم تا در این رقابت خیلی عقب نیافتیم و در برخی امور نیز میدانداری کنیم.
